De Nederlandse economie heeft zich weerbaar getoond in een omgeving van hogere rentes. De risico’s voor de financiële stabiliteit zijn door de daling van de inflatie minder acuut, maar nog steeds duidelijk aanwezig, zo constateerde het Financieel Stabiliteitscomité (FSC) in haar vergadering van 15 maart 2024. De Nederlandse economie is bovendien gevoelig voor de gevolgen van geo-economische fragmentatie. Dit brengt nieuwe risico’s voor de financiële stabiliteit met zich mee.
De Nederlandse economie heeft zich weerbaar getoond na de snelle en forse stijging van de rente. De inflatie is de afgelopen maanden verder gedaald en voor 2024 worden een gematigde groei en een herstel in de koopkracht verwacht. De aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt draagt bij aan hogere loongroei en dit kan het tempo drukken waarmee de inflatie terugkeert naar de doelstelling.
De risico’s voor de financiële stabiliteit zijn door de daling van de inflatie minder acuut geworden, maar nog steeds aanwezig. De waarderingen van risicovolle activa zijn hoog. Tegenvallers in de inflatiedynamiek of geopolitieke schokken kunnen leiden tot hernieuwde volatiliteit en correcties op financiële markten. De gestegen rente moet daarnaast deels nog doorwerken in de economie. Dit kan op termijn leiden tot hogere kredietrisico’s.
Een specifiek risico voor de financiële stabiliteit vormen de ontwikkelingen op de commercieel vastgoedmarkt. Vooral de Amerikaanse vastgoedmarkt is kwetsbaar, zo toont ook de recente situatie bij New York Community Bancorp. De blootstellingen van Nederlandse banken aan Amerikaans vastgoed zijn echter beperkt en de kredietkwaliteit van de totale vastgoed portefeuille blijft vooralsnog op peil. Door zowel cyclische als structurele factoren blijft echter ook de Nederlandse commercieel vastgoedmarkt onder druk staan. Financiële instellingen moeten daarom waakzaam blijven voor waardedalingen, herfinancieringsproblemen en een toename van kredietrisico’s.
Het FSC benadrukt opnieuw het belang van gezonde overheidsfinanciën. De uitgangspositie is goed, maar bij ongewijzigd beleid zullen de Europese begrotingsregels geschonden worden. Een koerswijziging is daarom noodzakelijk. Het advies van de Studiegroep Begrotingsruimte blijft daarbij een belangrijk uitgangspunt.
Geo-economische fragmentatie
Sinds de financiële crisis is er in toenemende mate sprake van blokvorming en fragmentatie van de wereldeconomie. Veel landen streven vanuit geopolitieke overwegingen naar strategische autonomie en de afbouw van risicovolle afhankelijkheden. FSC-leden constateren dat Nederland als relatief kleine open economie gevoelig is voor een toenemende fragmentatie.
Geo-economische fragmentatie kan ook gevolgen hebben voor de financiële stabiliteit. Verstoringen in waardeketens en opwaartse druk op inflatie en rente kunnen leiden tot een toename van markt- en kredietverliezen op de balansen van financiële instellingen. Fragmentatie kan daarnaast leiden tot een toename in cyberrisico’s. Conflictvoering is meer hybride geworden en cyberaanvallen kunnen ingezet worden om politiek gemotiveerde doelen te bereiken. Fragmentatie kan tevens een effectieve internationale beleidscoördinatie verhinderen wanneer multilaterale fora verlamd raken. Ten slotte kan geo-economische fragmentatie de energietransitie bemoeilijken, wanneer de toegang tot cruciale grondstoffen en producten voor energieopwekking wordt beperkt.
Het FSC constateert dat bij het streven naar strategische autonomie de kosten van fragmentatie zorgvuldig moeten worden afgewogen tegen de voordelen van verminderde afhankelijkheid. Daarbij verdient een consistent Europees (industrie)beleid de voorkeur boven nationaal beleid. Hierbij kan een verdieping van de interne markt gedeeltelijke bescherming bieden tegen fragmentatie. Een versterking van de kapitaalmarktunie is hierbij essentieel.
Crisiscommunicatie
Het FSC heeft verder gesproken over communicatie bij stresssituaties in de Nederlandse financiële sector. In dergelijke gevallen is het belangrijk dat de AFM, DNB en het ministerie van Financiën elkaar snel weten te vinden en gecoördineerd handelen. Daarbij speelt ook de ECB een belangrijke rol als Europese toezichthouder op de systeembanken. Het FSC benadrukt tenslotte in dit verband het nut van crisismanagement oefeningen. Door in goede tijden te oefenen met crisis situaties kan wanneer het nodig is snel en adequaat gehandeld worden.
De eerstvolgende vergadering van het FSC vindt plaats op 5 juli 2024. In het Financieel Stabiliteitscomité spreken vertegenwoordigers van de Autoriteit Financiële Markten, De Nederlandsche Bank en het ministerie van Financiën over ontwikkelingen op het gebied van de stabiliteit van het Nederlandse financiële stelsel. Het Centraal Planbureau neemt als externe deskundige deel aan de vergaderingen. De President van DNB is voorzitter van het FSC.
