Met minder dan 50 totaalverliezen in de scheepvaart in 2020 en 0,003 dodelijke slachtoffers per miljard reiskilometers in de wereldwijde luchtvaart, zijn vliegen en zeevaart nog nooit zo veilig geweest als vandaag. Maar de bemoedigende veiligheidsstatistieken mogen niet verhullen dat zowel de luchtvaart- als de scheepvaartsector voor enorme uitdagingen staan – hetzij als rechtstreeks gevolg van de Covid-19 pandemie, hetzij erdoor verergerd.
“Als we kijken naar de megarisicotrends van de toekomst, komen vier interessante parallellen naar voren voor de twee transportsectoren die verzekeraars en risicomanagers op hun radar moeten houden. Dit zijn: trends in de grootte van schepen en vliegtuigen en hun impact op reparaties; personeelskwesties; cyberrisico’s, en de impact van klimaatverandering en duurzaamheidsstrategieën”, stelt Bas Van Mullem, Market Relationship Manager bij AGCS Netherlands
1) Omvang telt: reparatie- en schadekosten stijgen
Verzekeraars als Allianz luiden al enkele jaren de noodklok over de risico’s van steeds grotere schepen. De belangrijkste daarvan zijn brand aan boord van containerschepen en de moeilijke en kostbare berging van een megaschip als er een ongeluk gebeurt. De blokkade van het Suezkanaal door het containerschip ‘Ever Given’ en de daaruit voortvloeiende verstoring van de wereldwijde bevoorradingsketens tonen aan dat deze bezorgdheid terecht is. Als verzekeraar hebben wij al een aantal grote verliezen voor containerschepen en een stijging van de kosten van casco- en machineclaims voor grote schepen gezien, vaak als gevolg van vertragingen bij de levering van reserveonderdelen of een gebrek aan scheepswerfcapaciteit.
Terwijl schepen groter worden, worden veel vliegtuigen kleiner. De pandemie en de enorme daling van het aantal passagiers hebben de modernisering van de vloot van de luchtvaartmaatschappijen in de richting van kleinere vliegtuigen versneld. Hoewel moderne vliegtuigen veiliger en zuiniger zijn dan hun voorgangers, kunnen de reparatiekosten aanzienlijk hoger liggen. Reserveonderdelen zijn moeilijker te krijgen voor nieuwe jets en ze bevatten vaak hoogtechnologische materialen – composieten, titanium, legeringen – zodat schade zeer kostbaar kan zijn, vooral als het om de romp gaat.
Als verzekeraar streven wij ernaar onze klanten bewust te maken van deze nieuwe technische uitdagingen en hen aan te moedigen de beste praktijken toe te passen die door brancheorganisaties in de luchtvaart en de scheepvaart zijn ontwikkeld. Deze omvatten de Cargo Transport Units Code, die advies geeft over de beste manier om goederen in containers op te slaan om het risico op schade en brand te beperken. In geval van schade kunnen wij onze cliënten in de luchtvaartindustrie adviseren – vaak met directe input van de fabrikanten – over welke reparaties effectief en efficiënt zijn gebleken.
2) Personeelskwesties: menselijke fouten tegengaan
Hoe vreemd het ook mag lijken in het licht van de impact van Covid-19 op de mondiale luchtvaart, de sector heeft net als de scheepvaart te kampen met een tekort aan geschoold personeel. Piloten worden nog steeds gereïntegreerd in de vliegoperaties met geavanceerde opleidingsstrategieën, en de vraag naar piloten was zelfs vóór de pandemie al groter dan het aanbod. In de komende tien jaar zullen meer dan een kwart miljoen piloten nodig zijn, een tekort dat sommige luchtvaartmaatschappijen ertoe heeft aangezet hun eigen vliegscholen op te richten.
Op volle zee ziet de personeelssituatie er niet veel beter uit. In maart 2021 waren er naar schatting 200.000 zeevarenden aan boord van schepen die niet naar huis konden terugkeren als gevolg van beperkingen van Covid-19. Langdurige tijd op zee kan leiden tot stress en uitputting, en onderwijs en opleiding kunnen er snel onder lijden. Het aanwerven van nieuwe bemanningsleden is een specialistische onderneming en volgens bronnen in de sector blijven wereldwijd ongeveer 200.000 plaatsen onbezet.
De personeelsproblemen waarmee zowel de luchtvaart als de scheepvaart te kampen hebben, kunnen gevolgen hebben voor de veiligheid. Terwijl de onmiddellijke aandacht uitgaat naar het gebrek aan oefening en de vermoeidheid van de bemanning, is de bezorgdheid op middellange termijn gericht op de aanwerving en opleiding van piloten en scheepsbemanningen. Uitdagingen op deze gebieden kunnen de kans op slechte beslissingen en ongevallen als gevolg van menselijke fouten vergroten.
In ons acceptatieproces besteden we actief aandacht aan de risico’s die verband houden met de “menselijke factor”. Opleiding en scholing zijn belangrijke factoren in onze beoordeling. Wij zijn ons ervan bewust dat de meeste topmanagers in de scheepvaart en de luchtvaart zich terdege bewust zijn van de personeelsuitdagingen waarmee zij worden geconfronteerd en deze ook actief aanpakken. Meer dan 850 bedrijven hebben bijvoorbeeld de Neptune Declaration ondertekend, waarin wordt gepleit voor betere arbeidsomstandigheden voor scheepsbemanningen. In de luchtvaart is het beheer van de bemanningssterkte een integraal onderdeel van het veiligheidsbeheer.
3) Cyber: de dreiging voor de lucht- en scheepvaart neemt toe
Cyberaanvallen, systeemstoringen en datalekken zullen in de toekomst waarschijnlijk een grote impact hebben op de luchtvaart. In de Allianz Risk Barometer 2022 noemen deskundigen uit de luchtvaartsector cyberrisico’s als het grootste risico voor hun sector. Door de afhankelijkheid van IT-systemen voor boekingen, ticketuitgifte en vluchtuitvoering is de luchtvaartsector bijzonder kwetsbaar voor cyberincidenten. Uit een onderzoek van de Amerikaanse overheid bleek dat 11 Amerikaanse luchtvaartmaatschappijen in twee jaar tijd te maken kregen met 34 IT-storingen, waarvan er 29 tot verstoringen of annuleringen van vluchten leidden. Luchthavens in het VK en de VS zijn al aangevallen door cybercriminelen – onder meer op vertrekdisplays.
Als kritieke schakel in de wereldwijde toeleveringsketens is de scheepvaartsector ook een aantrekkelijk doelwit voor cybercriminaliteit. De vier grootste scheepvaartmaatschappijen ter wereld zijn alle vier getroffen door een cyberaanval. Scheepvaart- en logistieke bedrijven hebben in 2020 drie keer zoveel ransomware-aanvallen meegemaakt als in 2019, en nu geopolitieke conflicten zich steeds vaker in cyberspace afspelen, groeit de bezorgdheid over een mogelijke aanval op kritieke maritieme infrastructuur, zoals een grote haven of drukke passage. Een aanval op navigatiesystemen of zogenaamde spoofing-aanvallen, waarbij de locatie van een schip wordt gemanipuleerd, zijn ook scenario’s voor grote verliezen.
Beide sectoren moeten de dreiging van cyberspace ernstig nemen. Gezien het toenemende risico blijft het belangrijk om hoge veiligheidsnormen, zoals gesloten systemen en bestaande redundanties, te handhaven en verder te ontwikkelen. Wij werken samen met enkele klanten om hun niveau van cyberweerbaarheid te bepalen en verbeteringen te initiëren. Naleving van eenvoudige regels is ook belangrijk, zoals het blokkeren van USB-toegang voor bemanningsleden op de brug van het schip.
4) Klimaatverandering: een dubbele uitdaging
De klimaatverandering heeft op twee manieren gevolgen voor de lucht- en scheepvaart. Ten eerste creëert de opwarming van de aarde nieuwe operationele risico’s voor het lucht- en zeeverkeer, en ten tweede dragen beide sectoren, als belangrijke uitstoters van broeikasgassen, een verantwoordelijkheid voor het verbeteren van hun duurzaamheidspraktijken.
De directe gevolgen van de klimaatverandering zijn in beide sectoren reeds voelbaar. Op de belangrijke Noord-Atlantische routes neemt de luchtturbulentie toe, waardoor passagiers lichamelijk letsel kunnen oplopen, maar ook miljoenen euro’s extra kosten ontstaan voor de verandering van vliegroute en vlieghoogte.
De effecten van klimaatgerelateerde weersextremen hebben ook gevolgen voor de scheepvaart. Steeds meer containers gaan verloren door hevigere stormen in het noorden van de Stille Oceaan. Ook de ontwikkelingen van de waterstanden zijn van kritiek belang. Recordniveaus in de Mississippi in 2019 veroorzaakten aanzienlijke schade aan schepen en maritieme infrastructuur op het land, met grote verstoringen van de bevoorradingsketens tot gevolg.
Klimaatverandering zal ook een groene herbalancering van beide transportsectoren vereisen. De internationale scheepvaartsector produceerde in 2018 iets meer dan een miljard ton broeikasgassen, bijna 10% meer dan in 2012, en het VN-scheepvaartagentschap IMO streeft ernaar de jaarlijkse uitstoot van broeikasgassen tegen 2050 met 50% te verminderen ten opzichte van het niveau van 2008. Deze doelstelling kan niet worden bereikt met de huidige vloot. De sector wordt daarom gevraagd te investeren in nieuwe brandstoffen en motoren en zelfs in nieuwe scheepsontwerpen. Het hoofd van de grote containerrederij Maersk pleit zelfs voor een volledig verbod op nieuwe schepen die op fossiele brandstoffen varen.
Veel innovaties bevinden zich nog in een pril stadium – het valt nog te bezien hoe fossiele brandstoffen in de scheepvaart kunnen worden vervangen, en of ammoniak, biodiesel of waterstof daarvoor het meest geschikt zullen zijn. Voor de luchtvaartsector, die vóór de pandemie verantwoordelijk was voor ongeveer 3% van de wereldwijde CO2-uitstoot, zijn de modernisering van de vloot en de overschakeling op efficiëntere, duurzame brandstoffen ook belangrijke hefbomen op de weg naar koolstofneutraliteit. Alternatieve brandstoffen betekenen ook een nieuwe infrastructuur, veranderingen in de efficiëntie en dus kortere actieradius of grotere tanks, en enige onzekerheid over de effecten op lange termijn. Nieuwe aandrijfsystemen en brandstoffen zijn noodzakelijk, maar brengen ook nieuwe risico’s met zich mee, al is het maar in de overgangsfase. Wij moeten met onze klanten samenwerken om de nieuwe technologieën volledig te begrijpen en samen te werken aan risicobeheer. Tegelijkertijd moeten wij als verzekeraars nagaan hoe wij best practices op milieugebied kunnen bevorderen en aanmoedigen.
Als een van de belangrijkste gespecialiseerde verzekeraars volgen wij de technologische ontwikkelingen en risicoscenario’s in de zee- en luchtvaart op de voet. Onze decennialang opgebouwde expertise en kennis van deze sectoren is in de huidige crisis goed van pas gekomen. Gelukkig wordt niet elk risico bewaarheid – met preventie en tegenmaatregelen kunnen veiligheidsleemten worden gedicht en kan schade worden voorkomen. De Covid-19 pandemie heeft de luchtvaart en de scheepvaart nog steeds stevig in haar greep en legt beslag op veel middelen voor (crisis)management.
Maar de grote veranderingen waarmee beide sectoren worden geconfronteerd, mogen niet worden onderschat. Nieuwe bedrijfsmodellen, felle concurrentie, klimaatbeschermingsstrategieën en technologische veranderingen maken voortdurende kwaliteitscontrole en toekomstgericht risicobeheer belangrijker dan ooit. Nationale en internationale autoriteiten en brancheorganisaties voor de lucht- en scheepvaart spelen ook een belangrijke rol bij het vaststellen van veiligheidsnormen en het toezicht op de naleving. Mensen en machines, besluitvormingsprocessen en technologie moeten allemaal evenveel aandacht krijgen om zowel de huidige operationele gevaren als de strategische transformatierisico’s te minimaliseren. Als verzekeraar en langetermijnpartner van de scheep- en luchtvaart lopen wij voorop.
Door Bas Van Mullem, Market Relationship Manager bij AGCS Netherlands
