Digitale spionage uit China en Rusland vormt een ‘onmiddellijke dreiging’ voor de Nederlandse economie. De Nederlandse veiligheidsdiensten betrappen dagelijks hackers uit deze landen, die inbreken bij de computers van bedrijven en universiteiten. Ook de ‘vitale infrastructuur’, zoals drinkwatervoorziening, banken, telecom- en energienetwerken, is regelmatig doelwit. Dat stellen de AIVD, MIVD en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) in een gezamenlijke waarschuwing tegenover Het Financieele Dagblad. Ze willen meer overleg met Nederlandse bedrijven. Die klagen juist over gebrekkige communicatie door de veiligheidsdiensten.
“Er is een nieuwe wapenwedloop gaande. Daarin past geen naïviteit. Het nationale verdienvermogen wordt bedreigd”, zegt directeur-generaal Erik Akerboom van de civiele inlichtingendienst AIVD. ‘Alle kroonjuwelen’ van de Nederlandse economie lopen gevaar, stelt hij. Zijn collega Jan Swillens, directeur van de militaire inlichtingendienst MIVD, spreekt van een imminent threat uit Rusland en China: “’Ze willen het, ze kunnen het en ze doen het”, zegt hij.
Doelwitten van economische spionage in Nederland zijn bedrijven in de maritieme sector, de lucht- en ruimtevaart, kunstmatige intelligentie (AI) en kwantumtechnologie (de volgende generatie supersnelle computers), zeggen de inlichtingendiensten. Ook landbouwtechnologie staat in de belangstelling, en bronnen in de commerciële veiligheidswereld noemen zowel zaadveredeling als ‘autonome kassen’, waar geen mensen werken. Hester Somsen, plaatsvervangend hoofd van veiligheidscoördinator NCTV, wijst ook op kwetsbare ‘start-ups’ met technologie die civiel én militair wordt toegepast (dat wordt ‘dual use’ genoemd). Dat gevaar speelt vooral in de chipindustrie en de AI. “Ze beseffen vaak niet dat hun technologie ‘dual use’ is.”
Meer budget
De begroting van de AIVD werd recent al een paar keer verhoogd, en bedraagt nu €308 miljoen. Achter de schermen praten de diensten al over een hoger budget in de nieuwe kabinetsperiode. Ze hebben meer hackers en ict-systemen nodig. De begroting van de AIVD — de enige die openbaar is — werd recent al een paar keer verhoogd en bedraagt nu €308 mln.
Andere Europese landen trekken dit jaar extra geld uit voor contraspionage. De Britse inlichtingendiensten (MI5, MI6 en GCHQ) krijgen er ruim 5% bij (ruim €197 miljoen), de Franse buitenlandse inlichtingendienst DGSE 8% (€64 miljoen).
Meer overleg nodig
Nederlandse bedrijven vinden dat de veiligheidsdiensten nu te weinig kennis delen. Volgens Michiel Steltman, directeur van de koepel van datacenters, komt ‘de informatie van de diensten niet terecht bij de bedrijven die ze moeten beschermen’. Anderen spreken van ‘eenrichtingverkeer’: getroffen bedrijven moeten informatie leveren, maar krijgen niets terug. Werkgeversorganisatie VNO-NCW wil zo snel mogelijk betere informatiedeling, vooral voor bedrijven die niet behoren tot de vitale infrastructuur.
De diensten zelf erkennen dat hun communicatie beter kan. Daarom willen ze een binnenlandse samenwerking opzetten. Alle drie hebben ze daar andere namen voor. MIVD-directeur Swillens spreekt van een ‘vierhoek’, waarin bedrijven, universiteiten, veiligheidsdiensten en de overheid informatie uitwisselen. Akerboom (AIVD) noemt het een ‘programma economische veiligheid’, dat ‘forse’ investeringen vergt door overheid en publieke sector. Bedragen geeft hij niet.Somsen (NCTV) wil zogeheten ’trusted channels’ creëren. In de telecomsector overlegt de dienst al met bedrijven, met hulp van werkgeversorganisatie VNO-NCW. Somsen wil dit ook in de financiële sector, transport, chemie, energie en drinkwater.
Solarwinds
Wereldwijd neemt de activiteit van staatshackers toe. Eind vorig jaar bleek dat Russische hackers waren binnengedrongen bij verschillende Amerikaanse overheidsdiensten via software van het Amerikaanse bedrijf Solarwinds. Onlangs kwam ook een Russische inbraak in het Europese medicijnagentschap EMA aan het licht. In december zette de AIVD twee Russische spionnen uit die een groot netwerk van informanten in de Nederlandse hightechsector hadden opgezet.
Volgens Akerboom (AIVD) ‘onderschatten’ ondernemers en universiteiten de ambitie van met name China. Het land werkt met een ‘bestellijst van technologie die ze willen ophalen in de wereld’, stelt hij. Dat zou niet alleen gebeuren door rechtstreekse diefstal, maar ook door investeringen: ‘Ze schaken op verschillende borden’.
Akerboom wil ook dat buitenlandse investeringen in Nederland worden beoordeeld ‘vanuit het perspectief van nationale veiligheid’. Dat kan ‘onwenselijke economische en politieke afhankelijkheid’ voorkomen. Zelf noemt hij geen voorbeelden. Recent investeerde het Chinese techbedrijf Huawei in onderzoek aan de Amsterdamse universiteiten. Samen ontwikkelen ze nieuwe online zoektechnologie.
Bron: FD
