Na een grote ramp blijkt elke keer weer dat regels niet opgevolgd werden en toezichthouders niet optraden. Dat moet anders, vindt professor Pieter van Vollenhoven. Hij pleit voor ‘een onafhankelijke, kritische waakhond voor de veiligheid’, zo vertelde hij in het TV-programma EénVandaag’ van gisteren (3 juni jl.). Dat hoeft volgens hem geen extra waakhond te zijn, maar de bestaande toezichthouders kunnen ook intensiever samenwerken.
Prof. mr. Pieter van Vollenhoven is oud-voorzitter van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV). Na rampen of grote ongelukken kan de raad worden ingezet om onderzoek te doen naar de oorzaken van de ramp. Maar zij treden pas op als de ramp al heeft plaatsgevonden.” Een onafhankelijke waakhond zou in de gaten moeten houden of aanbevelingen uit het verleden ook worden uitgevoerd. “Want gesjoemel loont nu”, zegt Van Vollenhoven.
Hij kan talloze voorbeelden noemen van incidenten waarbij al jaren bekend was dat er dingen mis waren, maar waar regels toch niet opgevolgd werden. Bij de Schipholbrand kwamen op 27 oktober 2005 elf gedetineerden om het leven. Achteraf bleek dat men zich tijdens de bouw niet aan de regels had gehouden en er eigenlijk geen vergunning afgegeven had mogen worden. Personeel was te weinig getraind en de toezichthouder hield te weinig toezicht.
Dat laatste gold ook voor de misstanden bij olieopslagbedrijf Odfjell, in de Rotterdamse Botlek. Jarenlang kon het bedrijf overtreding na overtreding begaan. Giftige dampen waaiden vanaf Odfjell uit over de omgeving. Er werd verbetering toegezegd, maar in de praktijk werd dit niet uitgevoerd. Toezichthouder DCMR, beter bekend als de milieudienst Rijnmond, trad niet of nauwelijks op, aldus van Vollenhoven die ook de vuurwerkramp in Enschede als voorbeeld noemde. “In 1991 vond in Culemborg een identieke explosie plaats bij een vuurwerkfabriek. Als de overheid de juiste maatregelen getroffen had de ramp in Enschede voorkomen kunnen worden.”De missie in Mali
Recenter kwam een rapport uit van de OVV. Daar kwamen onder andere twee Nederlandse militairen om het leven door te vroeg ontploffende mortiergranaten. De conclusie is dat Defensie niet goed omging met munitie en haar medische zorg niet goed had afgestemd op de missie. Ook moet de cultuur bij Defensie veranderen, zo luidde het rapport, zodat medewerkers zich vrij voelen kritiek te uiten.
Bij bijna alle rampen en ongelukken in ons land blijkt achteraf dat tekortkomingen niet alleen bekend waren bij bedrijven en overheden, maar vaak ook bij hun toezichthouders. Uit de onderzoeksrapporten van de OVV komt keer op keer hetzelfde beeld naar voren: regels waren er wel, maar werden niet gehandhaafd. Toezicht keek weg of waarschuwde alleen, maar trad niet op.
Toezicht op de toezichthouder
Een ramp komt dan ook nooit als donderslag bij heldere hemel, zegt Van Vollenhoven. Op de werkvloer zijn problemen vaak al jarenlang bekend, of wordt een loopje genomen met veiligheidsmaatregelen. Ook is er sprake van onderhandelingstoezicht: overleg met de overtreder en hoe zij misstanden denken op te lossen, in plaats van daadwerkelijk optreden.
De kritische waakhond die Van Vollenhoven wil instellen moet dan ook volledig onafhankelijk zijn, zegt de professor. Te vaak ziet hij dat toezichthouders dat niet zijn. Ook vindt hij dat inspecties te weinig doortastend, omdat de overheid de veiligheid aan de sector overlaat en daardoor minder kritisch zijn. “Ook gaat de economische groei vaak voor.” Toch verwacht hij dat een onafhankelijke waakhond op weerstand zal stuiten, net als ooit bij de vorming van de OVV. “Ministeries zullen wederom faliekant tegen de komst van één kritische waakhond zijn”, zegt hij. Inspecties geven hun rol niet graag uit handen en zitten vaak dicht tegen het ministerie aan.
‘Je kunt niet alles voorkomen’
Of het nu haalbaar is of niet, er is ook al kritiek op het plan van Van Vollenhoven. Jan van den Bos, inspecteur-generaal van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILENT) en voorzitter van de Inspectieraad, waarschuwt dat het instellen van zo’n ‘waakhond’ tot schijnveiligheid kan leiden. “Je kunt nu eenmaal niet alles voorkomen”, zegt Van den Bos.
Tijdens het symposium vandaag (dinsdag 4 juni) in Leiden met de titel ‘Een kritische waakhond voor de veiligheid?’ zullen verschillende specialisten op het gebied van veiligheid, onderzoek en toezicht hun visie geven op de wens van Van Vollenhoven voor een kritische waakhond.
Bron:EenVandaag; foto koninklijk Huis
