Er is een fundamentele discussie nodig over de toekomst van de luchtvaart in Nederland en de mogelijkheden en beperkingen van groei van Schiphol. Dat stelt de Onderzoeksraad voor Veiligheid in haar recent verschenen ’Kwartaalrapportage Luchtvaart’, waarin onder meer aandacht wordt gevraagd voor het eerdere rapport ‘Veiligheid vliegverkeer Schiphol’. Daarin wordt geconcludeerd dat het ontwerp van de luchthaven Schiphol en het systeem voor de afhandeling van het vliegverkeer zo complex zijn dat dit structurele problemen oplevert. “De grenzen van een veilige afhandeling van het vliegverkeer komen dan ook in zicht”, aldus de Onderzoeksraad.
Naar aanleiding van een reeks voorvallen, waarvan sommigen zich herhaalden, heeft de Onderzoeksraad onderzocht of er kwetsbaarheden zijn in het veiligheidssysteem rondom Schiphol. “Uit het onderzoek komen geen aanwijzingen naar voren dat de veiligheid op Schiphol onvoldoende is. Het onderzoek legt daarentegen wel veiligheidsrisico’s bloot, die integraal en structureel moeten worden aangepakt om de veiligheid nu en in de toekomst te kunnen waarborgen”, aldus de Raad, die Schiphol bestempelt als een complexe luchthaven, zowel wat betreft de infrastructuur als de afhandeling van het vliegverkeer. “Deze complexiteit brengt risico’s met zich mee voor het vliegverkeer. De snelle groei die Schiphol doormaakt, vergroot de complexiteit. De werklast van luchtverkeersleiders is hoog, ook doordat er een structureel capaciteitstekort is. De ruimte in de verkeerstoren wordt maximaal bezet en op de grond is gebrek aan ruimte om vliegtuigen op te stellen. De groei van het vliegverkeer is sinds 2014 gepaard gegaan met een toename van het aantal incidenten. Dit alles wijst erop dat op Schiphol de grenzen in zicht komen waarbij het vliegverkeer binnen het huidige operationele concept veilig kan worden afgehandeld.”
Volgens de Raad is op Schiphol een patroon zichtbaar dat de betrokken partijen, bijvoorbeeld vanuit economische of milieuoverwegingen, nieuwe risico’s accepteren en vervolgens maatregelen nemen om negatieve gevolgen voor de veiligheid te beperken. “Extra risico’s ontstaan bijvoorbeeld door het grote aantal wisselingen van baancombinaties per dag, het kruisen van start- en landingsbanen en het afwijken van standaard werkwijzen om het vliegverkeer te kunnen afhandelen. Door de opeenstapeling van maatregelen om deze risico’s te beheersen, ontstaan nieuwe risico’s”, aldus de Onderzoeksraad, die van mening is dat het de voorkeur heeft om risico’s waar dat redelijkerwijs mogelijk is te vermijden in plaats van ze te mitigeren. Ook ontbreekt het volgens de Raad op Schiphol aan een partij die de verantwoordelijkheid neemt voor de integrale veiligheid van het vliegverkeer op en rond de luchthaven. ”De staat is eindverantwoordelijk voor de veiligheid op Schiphol, maar heeft de verantwoordelijkheid grotendeels aan de sectorpartijen gedelegeerd. Maar de sector slaagt er echter niet in de veiligheid integraal en gezamenlijk te borgen.”
Aanbevelingen
De Raad beveelt de betrokken partijen aan om de veiligheid van het vliegverkeer op en rond Schiphol structureel te verbeteren. “De complexiteit van de lay-out en vluchtafhandeling moet worden gereduceerd, bijvoorbeeld door het aantal wisselingen van baancombinaties te verminderen, de infrastructuur te vereenvoudigen en de noodzaak om banen te kruisen terug te brengen. Partijen moeten de effecten van eventuele toekomstige groei op veiligheid vooraf in kaart brengen en maatregelen nemen om die te structureel te beheersen. De sectorpartijen moeten een gezamenlijke visie op veiligheid ontwikkelen, waarin expliciete doelen zijn opgenomen en dit nader uitwerken in een veiligheidsmanagementsysteem. Het is hierbij essentieel dat het ‘Veiligheidsplatform Schiphol’ een formele status krijgt, waarbinnen zowel operationele als strategische beslissingen worden genomen.”
Daarnaast moet volgens de OvV het Ministerie van Infrastructuur en Milieu invulling geven aan de rol van eindverantwoordelijke voor de veiligheid van het vliegverkeer. “Hierbij moet het ministerie onder meer aandacht besteden aan het opstellen van heldere en controleerbare criteria op het gebied van veiligheid, een betere informatiepositie verkrijgen en bij cruciale besluiten over (de groei van) Schiphol de gevolgen voor veiligheid in de volle breedte beoordelen. Verder moet er meer capaciteit beschikbaar komen voor de Inspectie Leefomgeving en Transport om de effectiviteit van het toezicht te vergroten. Een besluit over verdere groei van luchthaven Schiphol kan pas worden genomen als de maatregelen zijn getroffen en de veiligheidsrisico’s structureel zijn verminderd, zo concludeert de Onderzoeksraad voor Veiligheid tot slot
