Over bijna de helft van grote bedrijven zijn online samenzweringstheorieën te vinden, blijkt uit onderzoek van BNR. Vaak zijn die zich hier niet van bewust, maar wanneer complotdenkers tot actie overgaan kan dit serieuze gevolgen hebben.
BNR zocht op sociale media waar veel complotdenkers samenkomen op merknamen van de 25 AEX-genoteerde ondernemingen. Dat leverde in twaalf gevallen een hit met een samenzweringstheorie op. Vooral op Telegram waren dit soort theorieën makkelijk te vinden. Dit platform kent, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Facebook of Twitter, vrijwel geen maatregelen tegen desinformatie.
‘Shell zit achter Oekraïne-oorlog’
De aard van de theorieën loopt wild uiteen. Unilever zou ‘lijkendrab’ in voedsel doen, ING zou geld van spaarders hebben doen ‘verdwijnen’ en Albert Heijn zou betrokken zijn bij het organiseren van ‘gecontroleerde voedseltekorten’ door groenten opzettelijk te vernietigen. Sommige gedachtengangen zijn dusdanig onnavolgbaar dat ze reproduceren moeilijk is. Zo oppert iemand dat Rutte de Oekraïne-oorlog ‘nodig heeft’ om ‘MH17 onder de pet te houden, samen met de schaliegascontracten afgesloten met Shell op de plaats van de MH17 ramp’.
Anderen zijn zo overduidelijk feitelijk onjuist dat soms onduidelijk is op welk bedrijf ze precies betrekking hebben. Zo lijkt de ‘lijkendrab’ complotdenker te menen dat McDonalds onderdeel is van Unilever.Een terugkerend thema is het World Economic Forum (WEF), een jaarlijkse bijeenkomst van topmensen uit politiek en bedrijfsleven. Dit congres telt ook veel Nederlandse bedrijven onder de bezoekers en in kringen van complotdenkers wordt dit als verdacht gezien. Zo merkt een complotdenker op dat WEF-geaffilieerde bedrijven het nog goed doen, ondanks de dreigende recessie. ‘Unilever, Shell, Heineken en Heinz maken miljarden winst. Allemaal WEF bedrijven. Hebben we nog niks door?’
Hun bizarre karakter ten spijt kunnen de samenzweringstheorieën grote gevolgen hebben als de complotdenkers tot daden over gaan. De brandstichtingen in 5G-masten zijn het meest extreme voorbeeld hiervan, maar complotdenkers roeren zich de laatste tijd vaker. Het hoofdkantoor van Eneco in Rotterdam kreeg vorige maand bezoek van demonstranten die hun energierekeningen kwamen verbranden. Hierbij werden leuzen gescandeerd over ‘The Great Reset’, de titel van een beleidsvoorstel van WEF-voorzitter Klaus Schwab.
Online supermarkt Picnic kreeg deze zomer na een brand in een bezorgpunt bezoek van een aantal cameraploegen van alternatieve media uit de Verenigde Staten. Aanleiding was toen een verhaal dat op sociale media de ronde deed: achter het bezorgpunt zou een door Bill Gates gefinancierde kweekvlees-fabriek schuilgaan. Michiel Muller, co-founder van Picnic, kijkt met ‘fascinatie’ op de episode terug. (Muller is ook lid van de raad van commissarissen van FD Mediagroep, de eigenaar van BNR.) ‘Het was een sneeuwbaleffect’, aldus Mulder.
Een bericht in de lokale pers werd door een Nederlandse twitteraar in een sinister daglicht geplaatst, later vertaalde iemand deze theorie naar het Engels, waarna Amerikaanse twittergebruikers het verhaal oppakten. ‘Daarna ging het hard’, zegt Muller. Uiteindelijk besteedde Steve Bannon, voormalig adviseur van de Amerikaanse president Trump, zelfs aandacht aan het verhaal in zijn online nieuwsshow. ‘We hebben er geen boodschap minder om verkocht – maar als zoiets je overkomt en je bent wel actief in de VS kan ik me voorstellen dat het gevolgen heeft’, zegt Muller.
Reageren kan het probleem verergeren
Muller wil niet teveel aandacht aan het fenomeen besteden, een houding die vaker terug te vinden is in het bedrijfsleven. Complottheorieën plaatsen bedrijven dan ook voor een dilemma. Een reactie geven is soms nodig, maar kan het probleem verergeren, zegt Roland Kroes, zelfstandig communicatiemanager en interim woordvoerder. ‘Daar komt ook nog bij dat er veiligheidsrisico’s aan kleven. Als woordvoerder ben je altijd erg zichtbaar en je kan ineens vreemde telefoontjes gaan krijgen als je je over dit soort zaken uitspreekt.’
Bedrijven worden vaak overvallen door de snelheid waarmee een complottheorie postvat op sociale media, zegt Kroes. Samenzweringstheorieën, per definitie onlogisch, laten zich vaak ook moeilijk voorspellen. “Die willekeur is heel vervelend. Deze discussie kan ineens erbij komen als je het over een ander onderwerp wilt hebben.”
‘Oefen op crisisscenario’s’
Toch zijn er dingen die bedrijven kunnen doen om zich te wapenen tegen complotdenkers, zeggen communicatie-experts. Picnic zegt bijvoorbeeld veel te hebben gehad aan een factcheck van het Amerikaanse persbureau Associated Press. “Dat heeft echt een enorme rem op dat verhaal gezet’, zegt co-founder Muller. Sommige media namen onderdelen van de complottheorie voor waar aan en zo dreigde het verhaal over te slaan naar ‘mainstream’ media. De factcheck hielp bij het corrigeren van buitenlandse journalisten.
“Door zo’n journalistieke check wordt het dan de mediawereld uit geholpen. Maar op Twitter blijft het nog in leven omdat men erover blijft twitteren.”Volgens communicatie-expert Kroes is het ook belangrijk om tijdens een crisis niet elke vraag te beantwoorden. ‘Stick to the facts’, zegt Kroes. ‘Beantwoord vragen over de crisis, over het onderliggende probleem. Dat is wat je klanten, leveranciers en investeerders echt bezighoudt. Uiteindelijk is het altijd ook maar een minderheid die vragen heeft over het WEF. En ‘nee’ voldoet in veel gevallen ook als antwoord. De meeste journalisten weten heel goed het kaf van het koren te scheiden.”
Kroes wijst daarnaast ook op het belang van voorbereiding. “Je moet er gewoon rekening ermee houden dat dit jouw bedrijf kan overkomen.”Een draaiboek kan hierbij uitkomst bieden. ‘Bedrijven oefenen de hele tijd op crisisscenario’s: een brand, een cyberaanval, een bezoek van de toezichthouder. Eigenlijk zou je dit soort scenario’s daaraan toe moeten voegen. Je weet niet hóe je in complottheorie betrokken kan raken. Maar als je daar van tevoren over hebt nagedacht en met het management hebt doorgesproken hoe je daar mee omgaat, ben je al een heel stuk verder.”
Complottheorieën over AEX-bedrijven – een overzicht
BNR maakte een rondgang op sociale media en vond over 12 van de 25 AEX-bedrijven complottheoriën. Onderstaande is een selectie daaruit.
Shell zou de oorlog in Oekraïne gaande houden vanwege het gunstige effect op de energieprijs.
Unilever zou ‘lijkendrab’ in voedsel doen.
ASML zou betrokken zijn bij het voornemen van het WEF om mensen te chippen.
ING zou geld van rekeninghouders hebben doen ‘verdwijnen’ en zelf plofkraken orkestreren om de overgang naar digitaal geld te versnellen.
DSM zou betrokken zijn bij het uitstrooien van ‘chemtrails’.
Albert Heijn zou betrokken zijn bij het veroorzaken van ‘gecontroleerde voedseltekorten’.
Een abonnementsmodel voor mondverzorging van Philips zou onderdeel zijn van het WEF plan om een einde te maken aan privaat bezit
Heineken zou satanistische verwijzingen in zijn logo hebben.
Akzo wordt in verband gebracht met chemtrails.
KPN zou het versturen van informatie over Joe Biden’s zoon via hun internetverbindingen onmogelijk maken.
AEGON zou kennis hebben van de oorzaak van oversterfte en hier gebruik van maken bij het herverzekeren van levensverzekeringen.
Signify zou ‘slimme lantaarnpalen’ maken die worden gebruikt om de bevolking te bespioneren.
Bron BNR
