NCG lanceert Actuele Bodemdalingskaart; bodem in Nederland zakt harder dan verwacht

 Samen met partners van universiteiten, kennisinstituten en bedrijven heeft het Nederlands Centrum voor Geodesie en Geo-Informatica (het NCG), het platform in Nederland waar richting gegeven wordt aan onderzoek op het gebied van de geodesie en de geo-informatica., de eerste Actuele Bodemdalingskaart van Nederland ontwikkeld. Een van de uitkomsten is dat in vergelijking met de huidige geodetische kennis, vooral gebaseerd om manuele waterpassingen van Rijkswaterstaat, Nederland over een veel groter oppervlak zakt dan voorheen gemeten. De belangrijkste oorzaak hiervan is dat de waterpassingen onvoldoende in staat zijn om beweging van slappe grond te meten.

Het beeld dat ontstaat uit de kaart geeft volgens onderzoeker Ramon Hanssen de ernst van het probleem van bodemdaling in Nederland goed aan: “Als de bodemdaling doorzet in het huidige tempo, betekent dat misschien wel het einde van het karakteristieke Nederlandse landschap met weides, koeien en molens, of een enorme schade aan de historische binnensteden’. Een schade die volgens het Planbureau voor de Leefomgeving (https://www.pbl.nl/sites/default/files/cms/publicaties/pbl-2016-dalende-bodems-stijgende-kosten-1064.pdf, p. 8) kan oplopen tot 22 miljard euro in 2050. “De mogelijkheid om dit nu goed te kunnen meten is echter ook goed nieuws. Waterschappen kunnen deze metingen gebruiken om effectiever om te gaan met hun peilbeheer, door bijvoorbeeld beter te anticiperen op periodes van droogte”, aldus NCG.

Werkmethodiek

Een team van onderzoekers heeft drie verschillende soorten geodetische data verwerkt in het onderliggende model: satelliet-radar, GPS, en zwaartekrachtmetingen. Deze gegevens zijn verwerkt tot een interactieve kaart in een publiek toegankelijke website: www.bodemdalingskaart.nl .

Omdat de kaart naast de verschillende grondsoorten in Nederland ook de locatie van olie- of gasvelden laat zien, is goed te zien wat de oorzaak is van de waargenomen bodemdaling. De kaart wordt actueel gehouden met de nieuwe satellietmetingen die dagelijks beschikbaar komen. Hierdoor kan bijvoorbeeld worden bijgehouden of de bodemdaling afneemt bij verminderde gaswinning in Groningen.

Ondiepe bodemdaling

Met de kaart hebben de onderzoekers voor het eerst onderscheid kunnen maken tussen de diepe oorzaken van bodemdaling, zoals gaswinning, en de effecten in de bovenste paar meter. Dat laatste kon tot nu toe niet direct gemeten worden. Het blijkt dat die ‘ondiepe’ bodemdaling op verschillende plekken in Nederland zelfs groter is dan die door de bekende, diepe oorzaken

Vooral in de veen- en kleigebieden in het westen van het land is deze bodemdaling nu duidelijk meetbaar, en merkbaar de afgelopen zomer, met tientallen huizen die scheuren en verzakkingen vertoonden door de droogte. Klimaatverandering lijkt een grote rol te spelen bij deze versnelde bodemdaling. Door de relatief warme zomers drogen veenbodems meer uit, waardoor een snellere bodemdaling optreedt. Dit is een onomkeerbaar proces: het veen oxideert, waardoor er bovendien ook meer CO₂vrijkomt in de atmosfeer.

Het belangrijkste conclusies

De belangrijkste conclusies die volgen uit bodemdalingskaart.nl zijn:

1. Vergeleken met de huidige geodetische kennis, vooral gebaseerd om manuele waterpassingen van Rijkswaterstaat, zakt Nederland over een veel groter oppervlak dan voorheen gemeten. De belangrijkste oorzaak hiervan is dat de waterpassingen onvoldoende in staat zijn om beweging van slappe grond te meten.
2. Voor het eerst is gebruik gemaakt van een integrale combinatie van radarsatellieten, GPS, en absolute zwaartekrachtmetingen. De arbeidsintensieve waterpassingen zijn dus niet nodig om de bodemdaling te meten.
3. Deze aanpak levert meer dan 30 miljoen meetpunten, die gemiddeld 4 maal per week worden gemeten
4. Door ruimtelijk te middelen, kan een precisie van 1 millimeter per jaar of beter worden gehaald
5. Het is mogelijk gebleken om de bodembeweging op te splitsen naar een deel veroorzaakt door ‘diepe’ oorzaken, zoals mijnbouw en gaswinning, en ‘ondiepe’ oorzaken, zoals de inklinking en compactie van veen- en kleigebieden.
6. Meestal zijn bodembewegingsmetingen ‘relatief’, alleen verschillen tussen de hoogtes van punten worden in de tijd gemeten. Door gebruik te maken van absolute zwaartekrachtmetingen zijn de resultaten van de bodemdalingskaart ‘absoluut’. Dat wil zeggen, de bodembeweging wordt eigenlijk vastgelegd aan het massamiddelpunt van de aarde.

De bodemdalingskaart wordt vanmiddag van 12.15 uur tot 13.00 uur gepresenteerd tijdens Geobuzz in het Congrescentrum Brabanthallen in Den Bosch en op donderdag  22 november a.s.  tijdens het ‘Veenomeen’ bij TAETS in Zaanstad. De lancering wordt verricht  door prof. dr.ir. R.F. Hanssen.