Risicogericht adviseren is al enige tijd het adagium van de brandweer als het gaat om brandpreventie. Maar hoe moet dat dan? Waarop baseer je dan zulke adviezen als adviseur? En geldt dat dan alleen voor brandpreventieadviseurs van de brandweer of ook voor private adviseurs? In deze column laat lector Brandweerkunde Ricardo Weewer hierover zijn gedachten gaan.
In 2011 vond er een brand in verzorgingstehuis Rivierduinen plaats. De Onderzoeksraad voor Veiligheid onderzocht deze brand. Het tehuis voldeed aan de regels, maar toch kwamen er mensen om. De Onderzoeksraad trok als les dat alleen voldoen aan de regels niet genoeg was. Deze les lijkt 10 jaar later vergeten. In Rotterdam deed zich namelijk recent een vergelijkbare situatie voor, die door de Brandweeracademie van het IFV op verzoek van Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond is onderzocht. De belangrijkste conclusie is ook hier dat integrale risicogerichte brandveiligheid door alle betrokken partijen (inclusief adviseurs) is nagelaten. Klaarblijkelijk vergeten we lessen uit het verleden snel.
Brandveiligheidsadvisering
De term ‘risicogericht adviseren’ is geïntroduceerd in de lectorale rede van lector Brandpreventie René Hagen en is in 2010 overgenomen in De Brandweer over morgen. Hiermee werd gedoeld op de transitie van adviseren op basis van hetgeen in wetten en regels staat (regelgericht adviseren) naar adviseren op basis van werkelijke risico’s. Het uitgangspunt daarbij was dat bouwen op basis van regels en wetten niet resulteert in een brandveilig gebouw, maar dat slechts is voldaan aan de regelgeving. En die regelgeving is gebaseerd op twee uitgangspunten: de buren mogen er geen last van hebben (geen brandoverslag) en de mensen moeten eruit kunnen (vluchtveiligheid). En een klein beetje: de brandweer moet veilig kunnen optreden. De voorgeschreven eisen blijken daarnaast gebaseerd te zijn op verouderde uitgangspunten. Zo wordt geen rekening gehouden met moderne branden en is rookverspreiding onvoldoende in het eisenpakket meegenomen. Het onderzoek van de Brandweeracademie naar rookverspreiding laat zien dat rook tegenwoordig een minstens even groot probleem is als de brand. Dit betekent in feite dat het gebouw mag afbranden. Als je dat niet wil, moet je dus meer doen dan in de wet staat.
Van regelgericht naar risicogericht
Met de transitie naar risicogericht adviseren wil de brandweer dus niet meer alleen voldoen aan de wet, maar extra adviezen geven over de manier waarop een gebouw brandveilig kan zijn. Maar waarop zou je die adviezen dan moeten baseren? Dat is denk ik de grote vraag waar niet alleen brandweeradviseurs, maar ook adviseurs van private adviesbureaus voor staan. En we weten ook dat brandveiligheid altijd wordt afgewogen tegen de kosten. Dus het gaat er óók om dat kans, kosten en effecten in verhouding worden gebracht.
Praeventisprudentie
Brandpreventieadviseurs hebben uiteraard hun persoonlijke kennis en ervaring van de praktijk. Maar voor een goed en overtuigend advies is in mijn optiek meer nodig. Zo moeten ze ongeveer kunnen zeggen hoe vaak een dergelijke situatie voorkomt en wat de effecten zijn, maar ook wat de effecten zijn van de geadviseerde (extra) voorzieningen. Daarnaast moeten ze een realistisch scenario kunnen schetsen van wat de brandweer nog kan doen bij een brand in een specifiek gebouw. Dat moet de basis zijn voor het gesprek met partijen zoals eigenaar, gemeente, verzekeraar en gebruiker.
Alleen dán kunnen we overtuigend risicogericht adviseren. Als basis daarvoor zijn casuïstiek en brandonderzoek nodig, en moeten de lessen van die onderzoeken worden vastgelegd. Ik noem dat ‘praeventisprudentie’en stel me analoog aan jurisprudentie in de rechtspraak voor dat praeventisprudentie de basis is voor de brandveiligheidsadvisering, niet alleen door de brandweer, maar ook door private adviseurs.
Kennisontwikkeling
Sinds 2010 beschikt de brandweer over Brandonderzoeksteams. Deze teams vergaren casuïstiek en data die bij de advisering kunnen worden gebruikt. De Brandweeracademie en Brandweer Nederland hebben casuïstiekboeken gepubliceerd en er zijn vele onderzoeksrapporten over branden beschikbaar. Deze kennis is een conditio sine qua non om risicogericht adviseren van de grond te krijgen. Het vergaren van kennis en lessen en het ontsluiten en gebruiken daarvan zijn van groot belang.
Ten slotte
Het zou winst opleveren als de private brandpreventiesector actiever dan nu het geval is zou participeren in die kennisontwikkeling. Misschien zou er een soort clausule in het advies kunnen worden opgenomen waarin wordt aangegeven te allen tijde onderzoek te zullen (laten) doen, indien er brand heeft gewoed in een gebouw waarvoor de private brandpreventiesector advies heeft uitgebracht. Gewoon om van te leren en die lessen op te nemen in het grote Praeventisprudentieboek. Om de lessen nooit te vergeten.
Ricardo Weewer
lector Brandweerkunde
Bron IFV : deze column is in ingekorte vorm eerder verschenen in Brandveilig.com, nr. 4, 2021.
