85% van de bedrijfsartsen ziet mensen met klachten die veroorzaakt worden door het werken in de nacht, zoals slaapproblemen en vermoeidheid. Dat blijkt uit de enquête die het TV-programma Pointer samen met de Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB) heeft uitgezet onder 1.700 bedrijfsartsen.
In Nederland werken 1,3 miljoen mensen soms of regelmatig in de nacht, met name in de sectoren zorg, transport en opslag, horeca en industrie. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat nachtwerkers een hoger risico hebben op slaapproblemen, hart- en vaatziekten en diabetes type 2. Volgens bedrijfsartsen is daar te weinig oog voor. Slechts één op de vijf bedrijfsartsen vindt dat bedrijven voldoende doen om gezondheidsklachten door nachtwerk te voorkomen.
Gezondheidsraad: beperk nachtwerk
In 2017 adviseerde de Gezondheidsraad de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) al om ‘nachtwerk waar mogelijk te beperken’. Maar volgens bedrijfsartsen gebeurt dit nog altijd onvoldoende. Ook nu werkt 14% van de werkenden soms of regelmatig ’s nachts; het aantal nachtwerkers in Nederland is nauwelijks afgenomen.
66% van de bedrijfsartsen heeft het werken in de nacht wel eens ter discussie gesteld bij werkgevers. Toch leidt dit slechts een enkele keer tot structurele verbeteringen voor werknemers, zo blijkt uit de enquête. In de praktijk blijken bedrijven vooral bereid om het werk van individuele werknemers op advies van de bedrijfsarts (tijdelijk) aan te passen als iemand klachten heeft door het werken in de nacht. Soms met een verklaring van ‘ongeschiktheid voor het werk’ tot gevolg.
Hoeveel van de mensen last heeft van slaapklachten als gevolg van het nachtwerk, is niet bekend. Ook via de enquête is dit moeilijk te achterhalen. Schattingen van bedrijfsartsen van het aantal werknemers dat (ook) last heeft van slaapproblemen, lopen uiteen van 25 tot 75% van het totaal.
Slaapproblemen zorgen voor uitval
“Wat het lastig maakt, is dat mensen over het algemeen niet naar de bedrijfsarts komen met slaapproblemen alleen”, zegt Boyd Thijssens, voorzitter van beroepsvereniging van bedrijfsartsen (NVAB). “Mensen komen meestal pas als het te laat is en ze uitvallen op werk.” Dan is er bijvoorbeeld ook sprake van ziekte, een scheiding of overlijden. Wel geeft vier op de tien ondervraagde bedrijfsartsen aan dat slaapproblemen regelmatig tot vaak een rol spelen in uitval onder nachtwerkers.
Meer kans op ongelukken
Uit de enquête onder bedrijfsartsen blijkt dat één op de vijf ziet dat slaapproblemen bij nachtwerkers tot gevaarlijke situaties kunnen leiden. Vooral de autorit naar huis aan het einde van de nacht vormt een risico, zeggen bedrijfsartsen. Verder geeft een deel van hen aan niet op de hoogte te zijn van incidenten op de werkvloer, maar vermoedt wel dat er wel eens iets gebeurt.
Zo is uit de wetenschap bekend dat nachtwerk leidt tot een afgenomen reactievermogen, alertheid en geheugenfunctie, wat weer vaker leidt tot fouten op de werkvloer. Het risico op werkgerelateerde ongelukken als gevolg van slaaptekort is naar schatting 35% hoger dan bij een normale slaapduur; bij een verminderde slaapkwaliteit is het risico zelfs 46% hoger dan bij een normale slaapkwaliteit.
Geen politieke verantwoordelijkheid
Hoewel het advies van de Gezondheidsraad om nachtwerk te beperken gericht is aan de minister, wijst die vooral naar werkgevers. Als we Karien van Gennip (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) om een schriftelijke reactie vragen op deze enquêteresultaten laat ze weten zich te bekommeren om de gezondheid van nachtwerkers, maar toch is het volgens haar geen politieke verantwoordelijkheid om onnodig nachtwerk te voorkomen.
“De verantwoordelijkheid en afweging om werknemers in de nacht in te zetten en goede maatregelen te nemen als nachtwerk nodig is, ligt bij werkgevers”, laat haar woordvoerder weten. Maar volgens bedrijfsartsen nemen werkgevers die verantwoordelijkheid dus nog altijd te weinig.
Minister: strengere regels niet wenselijk
“We moeten nachtwerk meer zien te voorkomen”, stelt Thijssens (NVAB). “Natuurlijk zijn er sectoren waar het onvermijdelijk is, zoals in de zorg of bij de politie. Maar ik denk dat er te vanzelfsprekend gedacht wordt dat dit voor al het nachtwerk geldt.” Volgens Thijssens wordt er bijvoorbeeld veel onnodig ’s nachts gewerkt in distributiecentra (‘voor 24 uur besteld, morgen in huis’) en verkiezen werkgevers het economisch belang vaak boven de gezondheid van werknemers.
Toch is strengere regelgeving over wanneer nachtwerk wel of niet noodzakelijk is, en dus mag worden toegepast, volgens de minister niet wenselijk. Naar aanleiding van het advies van de Gezondheidsraad is op verzoek van het ministerie wel in kaart gebracht welke preventieve maatregelen werkgevers kunnen nemen om nadelige gezondheidseffecten door nachtwerk te beperken, zoals powernaps en gezonde voeding.Pointer (KRO-NCRV) ‘De slapeloze nacht’ is te zien via pointer.nl
