In het vierde kwartaal van 2020 daalde zowel het aantal banen en vacatures als de werkloosheid. Na een toename in het derde kwartaal waren er aan het eind van het vierde kwartaal weer minder openstaande vacatures. Het aantal vacatures daalde met 6.000 naar 210.000. Vergeleken met het derde kwartaal waren er 14.000 banen minder. Met 384.000 was het aantal werklozen 35.000 lager dan in het voorafgaande kwartaal. Dit meldt het CBS op grond van nieuwe cijfers over de arbeidsmarkt.
Lichte daling aantal banen
Het totale aantal banen, van zowel werknemers als zelfstandigen, kwam in het vierde kwartaal uit op 10,71 miljoen. Ten opzichte van het derde kwartaal is dat een daling van 14.000 banen, een afname van 0,1%. In het tweede kwartaal was er nog sprake van een recorddaling van het aantal banen met 297.000, gevolgd door een gedeeltelijk herstel in het derde kwartaal van 165.000. Het aantal banen ligt nu iets boven het niveau van het eerste kwartaal van 2019. Door de coronacrisis telde het vierde kwartaal 133.000 banen minder dan in hetzelfde kwartaal een jaar eerder.
In de banencijfers zijn alle banen meegeteld, voltijd en deeltijd. De cijfers zijn inclusief de banen van mensen die vanwege de coronacrisis niet of minder kunnen werken, maar wel krijgen doorbetaald. Een dergelijke voorziening wordt vergemakkelijkt door de Tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging voor Werkgelegenheid (NOW), die in verband met de coronacrisis is ingesteld om baanverlies en werkloosheid te beperken.
Minder werknemersbanen
De afname deed zich alleen voor bij banen van werknemers (-24.000), net als in de voorgaande kwartalen kwamen er banen van zelfstandigen bij (+10.000). Het aantal werknemersbanen kwam daarmee op 8,39 miljoen, 0,3% minder dan in het voorgaande kwartaal. In het tweede kwartaal daalde het aantal banen van werknemers nog met 305.000, gevolgd door een stijging in het derde kwartaal met 154.000.Het aantal banen van zelfstandigen nam toe met 0,4% en komt nu uit op 2,3 miljoen. Dat is ruim 21% van het totaal aantal banen.
Iets meer banen uitzendbureaus
Bij de uitzendbureaus kwamen er 13.000
banen bij van het derde op het vierde kwartaal, een stijging van 2%. Deze
stijging is gelijk aan die van het tweede op het derde kwartaal. In het tweede
kwartaal nam het aantal uitzendbanen nog af met 15,8%. Het aantal banen in deze
bedrijfstak is nu op hetzelfde niveau als in het vierde kwartaal van 2015.
Het beeld in de verschillende bedrijfstakken is gevarieerd. Door de harde
lockdown die medio december is ingegaan, liep het aantal banen in de
bedrijfstak handel, vervoer en horeca fors terug, een afname van 57.000. Ook in de cultuur, recreatie en overige diensten (-4.000), de zakelijke dienstverlening exclusief
uitzendbureaus (-2.000) en de industrie (-2.000) gingen banen verloren. In de andere bedrijfstakken
kwamen er banen bij. In de zorg (+20.000), de
financiële dienstverlening (+5.000), de
bouwnijverheid (+4.000), het onderwijs (+4.000) en het openbaar bestuur (+3.000)
was de stijging het grootst.
Ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder daalde in
het vierde kwartaal het aantal banen het meest bij de uitzendbureaus (121.000) en de bedrijfstak handel, vervoer en horeca (82.000). Bij de bedrijfstakken zorg, informatie en communicatie
en openbaar bestuur is het aantal banen met respectievelijk 42.000, 19.000 en 14.000
toegenomen.
Het aantal gewerkte uren in het vierde kwartaal lag, gecorrigeerd voor seizoensinvloeden, 1,2% lager dan in het derde kwartaal. Na een forse afname in het tweede kwartaal (-5,7%), steeg het aantal gewerkte uren weer met 5,0% in het derde kwartaal. Vanwege de steunmaatregelen van de overheid is het banenverlies relatief beperkt gebleven. In totaal werkten werknemers en zelfstandigen in het vierde kwartaal ruim 3,3 miljard uur.
Aantal flexwerknemers na het tweede kwartaal niet verder afgenomen
Het aantal werknemers met een flexibele arbeidsrelatie groeide de afgelopen jaren tot 2,0 miljoen in de tweede helft van 2018. In de loop van 2019 zette echter een daling in, die vooral aan het begin van de coronacrisis relatief sterk was. Na het tweede kwartaal van 2020 nam het aantal werknemers met een flexibele arbeidsrelatie niet verder af. In het vierde kwartaal van 2020 waren er 1,7 miljoen werknemers met een flexibele arbeidsrelatie, 177.000 minder dan in het vierde kwartaal van 2019.
Het aantal werknemers met een vaste arbeidsrelatie nam in dezelfde periode toe, maar minder sterk dan voorheen. In vergelijking met het vierde kwartaal van 2019 steeg het aantal vaste werknemers met 95.000 naar 5,7 miljoen. Het aantal zelfstandig ondernemers zonder personeel nam met 53.000 eveneens toe, naar 1,2 miljoen in het vierde kwartaal van 2020.
Lichte afname aantal vacatures
Eind december stonden 210.000 vacatures open, dit is 6.000 minder dan in het derde kwartaal. In dat kwartaal was het aantal openstaande vacatures juist met 16.000 opgelopen, na twee kwartalen krimp. In de afgelopen vier kwartalen is het aantal openstaande vacatures in totaal met 76.000 afgenomen. Eind december stonden de meeste vacatures open in de handel (40.000), de zorg (38.000) en de zakelijke dienstverlening (33.000). Gezamenlijk zijn deze drie bedrijfstakken goed voor ruim de helft van alle openstaande vacatures.
In het vierde kwartaal nam het aantal vacatures in veel bedrijfstakken weer af, het meest in de horeca (-3.000), de handel (-2.000) en de zorg (-1.000). Een kwartaal eerder waren de handel en de zorg juist de bedrijfstakken met de sterkste vacaturegroei.Bij enkele bedrijfstakken stonden aan het eind van het vierde kwartaal meer vacatures open dan drie maanden eerder. In de bouw, de informatie en communicatie en in het onderwijs nam het aantal vacatures met elk 1.000 toe.
Minder nieuwe vacatures
In de loop van het vierde kwartaal ontstonden er 258 duizend nieuwe vacatures. Dat zijn er bijna 6 duizend minder dan in het derde kwartaal. Gemiddeld ontstonden in 2020 254 duizend vacatures per kwartaal. In 2019 waren dat er gemiddeld 315 duizend.
Het aantal vervulde (inclusief vervallen) vacatures was in het vierde kwartaal met 263 duizend wel hoger dan in het derde kwartaal (248 duizend). Gemiddeld was het aantal vervulde vacatures in het afgelopen jaar 271 duizend per kwartaal. In 2019 werden er nog gemiddeld 308 duizend vacatures per kwartaal vervuld.
Vacaturegraad neemt weer af
De vacaturegraad nam in het vierde kwartaal af tot 25. Dat wil zeggen dat er 25 vacatures zijn per duizend banen van werknemers. In het derde kwartaal was de vacaturegraad nog iets toegenomen van 24 naar 26. Halverwege 2019 bereikte de vacaturegraad zijn hoogste stand, met 34 vacatures per duizend banen.
De vacaturegraad blijft het hoogst in de bedrijfstak informatie en communicatie. Eind december waren er in deze bedrijfstak 54 vacatures op duizend werknemersbanen. Ook in de bouwnijverheid blijft het personeelsgebrek fors, met een vacaturegraad van 46. In beide bedrijfstakken is de vacaturegraad ten opzichte van het derde kwartaal zelfs toegenomen. In de informatie en communicatie was de vacaturegraad in het derde kwartaal nog 48 en in de bouwnijverheid 43. In het onderwijs is de vacaturegraad het laagst (11).
Hoewel het aantal vacatures in het vierde kwartaal afnam, nam het aantal werklozen sterker af. Hierdoor is de spanning op de arbeidsmarkt iets toegenomen tot 55 vacatures per 100 werklozen. Een kwartaal eerder waren dat er 51 en medio 2019 werd nog een recordstand van 93 vacatures per 100 werklozen gemeten.
Werkloosheid gedaald ten opzichte van het derde kwartaal
In het tweede en derde kwartaal van 2020 groeide het aantal
werklozen sterk ten opzichte van het voorafgaande kwartaal, respectievelijk met 72.000 en 70.000. In het
vierde kwartaal is het aantal met 35.000
gedaald. Bij werklozen gaat het om mensen zonder betaald werk die hier recent
naar hebben gezocht en direct beschikbaar zijn om aan de slag te gaan (volgens
de definitie van de International Labour Organization, ILO). In het vierde
kwartaal van 2020 waren gemiddeld 384.000 mensen
werkloos. Dat is 4,1% van de beroepsbevolking.
De ontwikkeling van de werkloosheid is het resultaat van een aantal stromen. Er
komen werklozen bij doordat werkenden hun baan verliezen en doordat mensen die
eerder niet actief waren op de arbeidsmarkt (niet-beroepsbevolking) op zoek
gaan naar werk. Omgekeerd vermindert het aantal doordat werklozen werk vinden
of zich terugtrekken van de arbeidsmarkt. De afname van de werkloosheid in het
vierde kwartaal kwam vooral doordat meer werklozen aan het werk gingen dan er
werkenden hun baan verloren. Per saldo daalde de werkloosheid hierdoor met 31.000. Daarnaast daalde de werkloosheid ook doordat het
aantal mensen dat stopte met het zoeken naar een baan (van werkloos naar
niet-beroepsbevolking) groter was dan het aantal mensen dat op zoek ging naar
werk (van niet-beroepsbevolking naar werkloos). Hiermee nam de werkloosheid met
nog 5.000 af.
Het aantal langdurig werklozen, degenen die al een jaar of langer op zoek zijn naar werk, bedroeg 90.000 in het vierde kwartaal van 2020. Dat zijn er evenveel als een jaar eerder. Het percentage van alle werklozen die een jaar of langer op zoek zijn naar werk, nam wel af: van 29% in het vierde kwartaal van 2019 naar 24% in het afgelopen kwartaal. Dat komt door de forse toename van het aantal werklozen tijdens de eerste twee kwartalen van de coronacrisis.
Meer arbeidspotentieel onbenut
De werkloosheidscijfers volgens de ILO-definitie
omvatten niet alle mensen zonder werk die recent naar werk hebben gezocht of
die direct zouden kunnen beginnen. Bovendien blijven deeltijdwerkers die meer
uren willen werken buiten beschouwing. Het CBS brengt ook deze deelgroepen van
het zogenoemde onbenut arbeidspotentieel in kaart. In het vierde kwartaal van
2020 bestond het onbenut arbeidspotentieel uit 1,1 miljoen
mensen, 157.000 meer dan een jaar eerder.
Het onbenut arbeidspotentieel bestaat uit vier deelgroepen. Het ging in het
vierde kwartaal naast 374.000 werklozen
(niet-seizoengecorrigeerd) om 247.000 mensen die
direct beschikbaar waren voor werk, maar niet recent hebben gezocht, en om 129.000 mensen die niet beschikbaar waren, maar wel hebben
gezocht. De vierde groep bestaat uit 389.000
onderbenutte deeltijdwerkers. In tegenstelling tot de andere groepen hebben zij
wél betaald werk. Zij werken echter minder dan 35 uur per week in de hoofdbaan,
willen meer uren werken en zijn hier ook direct voor beschikbaar. De stijging
van het onbenut arbeidspotentieel in het vierde kwartaal ten opzichte van een
jaar eerder is met name het gevolg van een toename van het aantal onderbenutte
deeltijdwerkers (+73.000) en een toename in het
aantal werklozen (+66.000).
