De omzet in de Nederlandse industrie steeg in het vierde kwartaal van 2016. Het was de eerste stijging na negen maanden van omzetdalingen. Producenten behaalden 1,04 % meer omzet dan in het laatste kwartaal van 2015.Binnen de landsgrenzen steeg de omzet met 4,5%, buiten Nederland daalde de omzet met 0,8%. Ondanks het omzetherstel in het vierde kwartaal daalden de omzet en de prijzen over heel 2016 gemeten wel, respectievelijk met 2,9% en 3,7%, zo blijkt uit de Kwartaalmonitor Industrie (vierde kwartaal 2016) van het CBS, volgens wie de omzetstijging in het vierde kwartaal in de hand gewerkt door de afzetprijzen in de aardolie-industrie, die op jaarbasis 13,0% stegen. De gemiddelde industriële dagproductie nam in het vierde kwartaal van 2016 met 2,6% toe ten opzichte van het vierde kwartaal van 2015. Hiermee steeg de productie voor het vijfde kwartaal op rij. De voornaamste stijging vond net als in de voorgaande kwartalen van 2016 plaats in de transportmiddelenindustrie (+7,3%), gevolgd door de elektro/machinesector (ruim 4%) en de meubelbranche (4%).
De kwartaalcijfers laten verschillen per bedrijfstak zien. De grootste omzetstijging werd vorig jaar tussen oktober en december gerealiseerd door de hout- en bouwmaterialensector (+ 9,46%), op ruime afstand gevolgd door de meubelbranche (+ 5,55%), de metaalsector (+ 4,31%), de transportbranche (+ 3,29%) en de aardolie/chemiesector (+ 2,58%). Ook de voedings- en genotmiddelenbranche groeide, zij het marginaal (+ 0,21%) en minder dan gemiddeld. In drie sectoren daalde de omzet zelfs: de papier- en grafische industrie (min 1,1%), de elektro/machinebranche (min 2,42%) en de textielbranche (min 6,01%).
Aantal faillissementen toegenomen
In het vierde kwartaal van 2016 werden in de industrie 101 faillissementen uitgesproken. Hiermee ligt het aantal faillissementen 16,1% hoger dan in het vierde kwartaal van 2015. Dit komt voornamelijk door een forse toename van het aantal faillissementen in de overige transportmiddelenbranche. De producenten van overige transportmiddelen vervaardigen schepen, spoor- en trammaterieel, vliegtuigen, militaire gevechtsvliegtuigen en (brom)fietsen. In het vierde kwartaal van 2016 werden 15 faillissementen uitgesproken in deze deelbranche. Dit waren er dertien meer dan in het vierde kwartaal van 2015. Verder werden relatief veel faillissementen uitgesproken in de metaalproductenindustrie (17), de voedingsmiddelenindustrie (13) en de machine-industrie (12). Over heel 2016 is het aantal faillissementen met 6,9% afgenomen ten opzichte van 2015.
Afgelopen kwartaal werden ongeveer 1.040 bedrijven gestart in de industrie, tegen 1.080 een jaar eerder. Daarnaast sloten in deze sector ongeveer 940 bedrijven definitief hun deuren, 130 meer dan een jaar eerder. De grootste ontwikkelingen qua oprichtingen en opheffingen vonden plaats in de metaalproductenindustrie, de drankenindustrie en de kledingindustrie. Deze branches nemen iets meer dan de helft van de totale dynamiek voor hun rekening. Aan het eind van het vierde kwartaal waren er in totaal 61.000 bedrijven actief in de industrie. Daarmee is het aantal bedrijven in deze sector op jaarbasis wederom zo’n 2% gestegen.
Hoogste producentenvertrouwen in bijna negen jaar
Het vertrouwen van industriële ondernemers is gegroeid en kwam aan het begin van het eerste kwartaal van 2017 uit op 6,0. Daarmee bereikt de stemmingsindicator van de ondernemers in de industrie het hoogste niveau sinds maart 2008. Sinds begin 2014 overheerst het positieve sentiment onafgebroken. Het producentenvertrouwen is samengesteld uit drie deelindicatoren: de verwachte bedrijvigheid, het oordeel over de orderpositie en het oordeel over de voorraden. De toename van het vertrouwen is met name te danken aan de verbetering van de oordelen over de orderpositie en de voorraden. De productieverwachting nam ten opzichte van het begin van het vierde kwartaal van 2016 licht af, maar is desondanks nog fors positief. Aan het begin van het vierde kwartaal was de bezettingsgraad van de productie-installaties 81,3%, tegen 82,2% aan het begin van het derde kwartaal.
Per saldo verwacht 17% van de ondernemers in het eerste kwartaal van 2017 een verhoging van de verkoopprijzen door te voeren. De groep die per saldo verwacht hogere prijzen aan de afnemers in rekening te brengen, is groter dan aan het begin van voorafgaande jaren. De verwachtingen voor het economisch klimaat verbeteren voor het derde kwartaal op rij. Per saldo voorziet 10% van de ondernemers een verbetering. Ook zijn de vooruitzichten voor de werkgelegenheid duidelijk gunstiger dan in de afgelopen periode. Een kleine meerderheid van per saldo 2% van de ondernemers voorziet een uitbreiding van het personeelsbestand in het eerste kwartaal, terwijl in de afgelopen jaren per saldo steeds een afname van de personeelssterkte voorzien werd. Ook verwachten ondernemers een groei van de te plaatsen inkooporders.
Voedings- en genotmiddelenindustrie
Na drie jaren met kwartalen van louter prijsdalingen stegen de afzetprijzen voor het tweede kwartaal op rij: met 4,1 ten opzichte van 2015. De stijging kwam grotendeels voor rekening van de voedingsmiddelenindustrie (+ 4,4%) en drankenindustrie. De omzet in de voedingsmiddelenindustrie is in het afgelopen kwartaal vrijwel gelijk gebleven (+0,2%) ten opzichte van het vierde kwartaal van 2015. Over heel 2016 steeg de omzet met 0,4%. Volgens per saldo 13% van de ondernemers zal de productie in het eerste kwartaal van 2017 naar verwachting lager uitkomen dan in het voorafgaande kwartaal en verwacht 6% een afname van de personeelssterkte. De verwachting voor het economisch klimaat is neutraal.
Aardolie-, chemische, farmaceutische, rubber- en kunststofproductenindustrie
De omzet van farmaceuten nam in het laatste kwartaal van 2016 met 14,0% af op jaarbasis en met 5,6% over heel 2016. De rubber- en kunststofproductenindustrie eindigde het vierde kwartaal en heel 2016 in de plus. In de aardolie-industrie en de chemische industrie was het laatste kwartaal van 2016 het eerste kwartaal van dit jaar waarin de omzet toenam. Over heel 2016 daalde de omzet respectievelijk met 23,6 en 1,7 %. De afzetprijzen stegen het stevigst in de aardolie-industrie. Per saldo voorziet 21% van de ondernemers een productiegroei in de eerste drie maanden van 2017. De afzetprijzen van de raffinaderijen en de chemische industrie zullen volgens per saldo 18% van de ondernemers de komende maanden stijgen, het hoogste percentage in bijna vijf jaar. Verder verwacht per saldo 13% van de ondernemers een verbetering van het economisch klimaat en voorziet 7% van de ondernemers een groei van de personeelssterkte in de komende maanden.
Basismetaal- en metaalproductenindustrie
Na vijf kwartalen van afname steeg de omzet in het vierde kwartaal op jaarbasis met 4,3% op jaarbasis. Over heel 2016 nam de omzet met 0,3% af. De afzetprijzen stegen het vierde kwartaal met 2,2% en over heel 2016 daalden de prijzen met 0,4%. De omzet nam in het vierde kwartaal op jaarbasis met 0,9 % toe. Het is het eerste kwartaal in 2016 waarin de omzet in deze branche hoger uitkomt dan het jaar ervoor. Over heel 2016 nam de omzet met 6,2% af en waren afnemers 2,3% goedkoper uit. In de metaalproductenindustrie steeg de omzet in het vierde kwartaal met 5,9%.
Per saldo verwacht 26% van de ondernemers in de metaalindustrie een toename van de verkoopprijzen in het eerste kwartaal van 2017 en 17% een stijging van de productie. De verwachte toename van de productie leidt, net als in het vorige kwartaal, niet tot een groei van de werkgelegenheid in de metaalindustrie. Integendeel zelfs: per saldo 8% van de ondernemers verwacht namelijk een afname van de personeelssterkte in het eerste kwartaal. De verwachtingen voor het economisch klimaat zijn voor het eerste kwartaal echter wel gunstig. Per saldo 21% van de ondernemers verwacht een verbetering.
Elektrotechnische en machine-industrie
De omzet nam in het vierde kwartaal van 2016 met 2,4% af op jaarbasis. De omzet daalde met name door een omzetafname in de elektrotechnische industrie (-5,9%). In de elektrische apparatenindustrie groeide de omzet met 9,5% en in de machine-industrie met 0,8%. De totale jaaromzet daalde met 4,1% ten opzichte van 2015. De afzetprijzen in de elektrotechnische industrie en de machine-industrie zijn net als in de twee voorgaande kwartalen gedaald (-2,9 procent). Over heel 2016 lagen de prijzen 0,7% lager dan in 2015. De prijzen daalden in alle deelbranches.
De verwachtingen voor het eerste kwartaal van 2017 gunstig. Per saldo verwacht 11% van de ondernemers een toename van de productie n 13% verwacht personeel aan te trekken. Ook de verwachtingen voor het economisch klimaat zijn gunstig. Per saldo verwacht 13% in de eerste drie maanden van 2017, een resultaatsverbetering en 15% hogere prijzen.
Transportmiddelenindustrie
De omzet nam in het vierde kwartaal van 2016 met 3,3% toe ten opzichte van hetzelfde kwartaal een jaar eerder. Over heel 2016 stegen de omzet en afzetprijzen met resp. 5,9 en 0,6%. De producenten van overige transportmiddelen boekten voor het achtste kwartaal op rij een lagere omzet dan het jaar ervoor. De omzet daalde met 6,9%, voornamelijk door een omzetdaling op de binnenlandse markt. Over heel 2016 daalde de omzet met 14,9 % en stegen de afzetprijzen met 2,8% ten opzichte van 2015. Per saldo verwacht voor dit jaar 20% van de ondernemers een toename van de productie. Dit is het tweede kwartaal op rij dat ondernemers uitgesproken positief zijn over de productieverwachtingen. Verder verwacht per saldo 10% een toename van de personeelssterkte in het eerste kwartaal en 6% een verbetering van het economisch klimaat.
Overige industrie
De omzet in de hout- en bouwmaterialenindustrie nam in het laatste kwartaal van 2016 op jaarbasis met 9,5%. Over heel 2016 nam de omzet met 10,9% toe. De prijzen stegen respectievelijk met 1,6 en 0,7%; over heel 2016 namen de afzetprijzen met 1,7% toe. De omzet in de papier- en grafische industrie nam in het vierde kwartaal met 1,2% af en over heel 2016 met 1,0%. De prijzen daalden zowel in het binnenland (-1,6%) als in het buitenland (-1,8%).
De omzet van de meubelindustrie lag in het laatste kwartaal 5,6% hoger dan een jaar eerder. Over heel 2016 steeg de omzet met 3,0% op jaarbasis. De afzetprijzen stegen met 1,3% De omzet van de textiel-, kleding en leerindustrie nam in het laatste kwartaal van 2016 met 6,1% af en over heel 2016 met 2,8%. De afzetprijzen daalden in het vierde kwartaal met 0,9% en over heel 2016 met 0,5%.
