Al die gesprekjes bij het koffieapparaat over niks kosten geld, tijd en focus, zal menig werkgever wel eens hebben gedacht. Maar nu de tweede golf van de coronacrisis over ons heen rolt, groeit het besef dat die gesprekjes ook een functie hebben. Medewerkers geven vanuit hun thuiswerkplek aan dat zij juist die spontane, niet-geplande interacties met collega’s missen. Onderzoek wijst zelfs uit dat die interacties een cruciaal ingrediënt zijn van creativiteit, teamproductiviteit en het gevoel erbij te horen. Allemaal gevolgen van de ontmoetingen bij de koffieautomaat die we nu missen. Veel thuiswerken heeft dus ook een keerzijde.
Verplicht thuiswerken zorgde aanvankelijk voor rust
Toen we dit voorjaar bij PwC te horen kregen dat we alleen naar kantoor mochten komen als het strikt noodzakelijk was, vond ik dat eerlijk gezegd niet heel erg. ‘s Ochtends geen gehaast meer om op tijd bij een vergadering te zijn, niet meer elke dag een pak aan, tussendoor je werkkamer eindelijk opruimen en ‘s middags op je gemak boodschappen doen. En door de digitale infrastructuur konden we bijna gewoon blijven overleggen en brainstormen.
Maar na een tijdje miste ik het koffiedrinken met collega’s.
Maar ik moet ook eerlijk toegeven dat ik blij was toen de maatregelen een paar maanden later werden versoepeld en we na eerst één dag, twee dagen in de week naar kantoor mochten. Ik had het koffiedrinken met collega’s toch wel gemist. Juist die toevallige ontmoetingen op de gang en de onverwachte gesprekken geven energie. Op de fiets naar huis zijn het juist die gesprekken waar ik altijd met plezier aan terugdenk. Jammer dat het van korte duur was.
Op lange termijn nemen stress en gevoel van eenzaamheid toe
Zelf zal ik het thuiswerken wel overleven. Ik zal niet wegkwijnen in eenzaamheid. Ook als mijn werkgever de komende tijd besluit dat werken vanuit huis voor een paar dagen per week de norm wordt. Maar dat zal voor vele andere werknemers niet gelden. We hebben vastgesteld dat ruwweg de helft van de werkenden in Nederland werk heeft dat ze thuis kunnen doen. Maar als thuiswerken voor die mensen te lang duurt, nemen bij een groot aantal van hen de stress en het gevoel van eenzaamheid toe, zo blijkt uit recent onderzoek van PwC. Op de lange termijn heeft thuiswerken zonder meer effect op zaken als innovatie, productiviteit en het welzijn van medewerkers. Volgens onze berekeningen kunnen de kosten oplopen van 375 miljoen tot anderhalf miljard euro.
De kosten en baten van thuiswerken
Dit onderzoek is een vervolg op The costs and benefits of working from home, part I, waarin we naar de ‘harde’ gevolgen van thuiswerken keken. We toonden aan dat als iedereen die thuis kan werken een dag extra thuiswerkt ten opzichte van de situatie van voor de crisis, dat de samenleving bijna vier miljard euro kan opleveren. Dat zit hem vooral in minder verkeer op de weg en de daaruit volgende kostenbesparingen.
Risico’s thuiswerken zijn minder tastbaar
Maar we waren ook benieuwd naar de ‘zachte’ kanten: wat doet langdurig of permanent thuiswerken met iemand? Welke gevolgen heeft dat voor de balans tussen privé en werk? Wat betekent dit voor het welbevinden van werknemers en welke invloed heeft dat op de samenleving? In vergelijking met het eerste onderzoek waren de antwoorden op deze vragen niet zo eenvoudig te vinden. De gevolgen en de risico’s zijn namelijk niet onmiddellijk zichtbaar, minder tastbaar en moeilijker te kwantificeren.
Kosten ‘zachte’ aspecten liggen vooral bij organisaties
Uiteindelijk kwam onze rekensom uit op de genoemde kosten van 375 miljoen tot anderhalf miljard euro. De opbrengsten van het eerste onderzoek zijn trouwens niet zomaar tegen de kosten van het tweede onderzoek af te zetten. De kosten zijn pas op de lange termijn zichtbaar. Bovendien profiteren werkgevers, werknemers en de samenleving van de opbrengsten, terwijl de kosten van de ‘zachte’ organisatieaspecten bijna uitsluitend bij organisaties terechtkomen.
Nadenken over het werken van de toekomst
Hoe de som uiteindelijk ook uitvalt, voor organisaties is het nu wel belangrijk dat zij gaan nadenken over het werken van de toekomst. Nu is het werken op afstand nog vaak een kopie van de oude (kantoor)situatie. Maar als thuiswerken structureel wordt, zullen werkgevers een paar dingen anders moeten aanpakken in de omgang met hun werknemers.
Een nieuw contract met de thuiswerker
Er zijn twee sleutels tot een nieuw succesvol impliciet contract met de thuiswerker, zo wijst onderzoek uit. De eerste is om naast het managen van resultaat – omzet, tevredenheid, kwaliteit – ook samen vast te stellen hoe het resultaat tot stand is gekomen. Vertrouwen is net zo belangrijk als controle. De tweede is het scherp in de gaten houden hoe een individuele werknemer in zijn of haar vel zit. Een one-size-fits-all-benadering werkt niet bij zoiets individueel psychologisch als stress, eenzaamheid en mentale weerbaarheid.
Bron: Jan Willem Velthuijsen, Chief Economist, PwC
