Het saldo op de lopende rekening van de Nederlandse betalingsbalans is voor de periode 2015-2021 neerwaarts bijgesteld. Dit is de uitkomst van recent onderzoek door het CBS naar bedrijfswinsten van multinationals. Volgens cijfers van DNB bedroeg het saldo op de lopende rekening in het tweede kwartaal van 2022 7,5 miljard euro, aanzienlijk lager dan de 18,7 miljard euro (na bijstelling) van een jaar eerder.
Het saldo op de lopende rekening is voor de periode 2015-2021 met circa 13,2 miljard euro per jaar neerwaarts bijgesteld. Hierdoor daalt het overschot op de lopende rekening ten opzichte van het BBP van 8,4% naar 6,4% in 2021 (gebaseerd op driejaarsgemiddeldes, zie grafiek).
Er is al jaren veel internationale aandacht voor het Nederlandse overschot op de lopende rekening dat aanzienlijk hoger ligt dan in andere EU-lidstaten, ruim boven de 6%-norm die is vastgesteld door de Europese Commissie als onderdeel van de zogenoemde Macroeconomic Imbalance Procedure (MIP). De MIP is ingesteld als reactie op de eurocrisis in 2011 en heeft tot doel om potentiële macro-economische onevenwichtigheden, die een negatieve invloed kunnen uitoefenen op de economie van de EU of op de euro, in kaart te brengen. Als gevolg van de bijstelling komt het Nederlandse saldo aanzienlijk dichter bij deze norm te liggen.
Onderzoek naar bedrijfswinsten van multinationals leidt tot neerwaartse bijstelling
Uit recent onderzoek van het CBS blijkt dat er om meerdere redenen sprake was van een overschatting van het saldo op de lopende rekening. Een van de voornaamste oorzaken betreft een structurele onderschatting van het aantal bedrijven in buitenlandse handen. Door de toenemende globalisering worden bedrijfsstructuren van multinationals steeds complexer. Informatie over eigenaarschap van ondernemingen is vaak niet beschikbaar, waardoor bedrijven onterecht als Nederlands werden geclassificeerd. Dit leidde tot een onderschatting van de aan het buitenland uitgekeerde bedrijfswinsten en daarmee een overschatting van het saldo op de lopende rekening.
Een andere belangrijke oorzaak betreft methodologische aanpassingen bij het verwerken van de ingehouden winsten. Dit is lastig omdat het winstbegrip voor de betalingsbalans afwijkt van dat in de winst- en verliesrekening van bedrijven. Naast de uitgekeerde bedrijfswinsten bevat de betalingsbalans ook het resterende (ingehouden) deel van de winst dat voor andere doeleinden in het bedrijf wordt aangewend, bijvoorbeeld voor het versterken van het eigen vermogen of voor het financieren van investeringen. Uit nadere analyse blijkt dat deze ingehouden winsten van veel dochterondernemingen met buitenlandse eigenaren hoger waren dan aanvankelijk geraamd, onder meer omdat uitgaven aan R&D vaak onterecht worden geboekt als lopende kosten (in plaats van ingehouden winst).
Saldo lopende rekening daalt in het tweede kwartaal
De lopende en kapitaalrekening van de betalingsbalans toonden
in het tweede kwartaal van 2022 noemenswaardige ontwikkelingen. Zo bedroeg het
saldo op de lopende rekening 7,5 miljard euro, een daling van 11,3 miljard euro
ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder. De daling komt voornamelijk
door een afname van het saldo primaire inkomens met 9,9 miljard euro,
veroorzaakt door toenemende winstuitkeringen aan multinationals met een
buitenlandse moeder en stijgende dividenduitkeringen.
De totale waarde van de Nederlandse handel met het buitenland blijft stijgen. De export nam toe tot 219 miljard euro (+27% ten opzichte van een jaar eerder) en de waarde van de import tot 199 miljard euro (+32%). Daarbij nam zowel de waarde van de handel in diensten als in goederen toe ten opzichte van dezelfde periode in 2021. De stijgingen worden onder meer veroorzaakt door de stijgende (energie)prijzen als ook het herstel van de economie na de coronacrisis.
Het saldo op de kapitaalrekening was in het tweede kwartaal van 2022 met 89,8 miljard euro uitzonderlijk hoog. Dit werd in belangrijke mate gedreven door de verkoop van intellectuele eigendommen door een Nederlands bedrijfsonderdeel van een buitenlandse multinational aan een buitenlands onderdeel van diezelfde multinational. Qua omvang is dit een uitzonderlijke transactie; niet eerder kwam het saldo op de kapitaalrekening in Nederland of in het gehele eurogebied in de buurt van dit bedrag.
