Het doorvoeren van veranderingen bij OOB-accountantsorganisaties om de kwaliteit van hun controles te verbeteren, gaat te langzaam. Dit blijkt uit een recent verchenenen AFM-rapport. Wel zijn er verschillen in verandersnelheid. Deloitte, PwC en KPMG hebben hierbij meer bereikt dan andere OOB-accountantsorganisaties. Daarnaast is de kwaliteit van onderzochte wettelijke controles bij de Big 4-accountantsorganisaties nog niet op orde. Voor de goede werking van de kapitaalmarkten is het cruciaal dat het oordeel van accountants buiten twijfel staat.

Mede op aandringen van de AFM is de accountancysector eind 2014 met een veranderprogramma gestart op het gebied van onder andere gedrag en cultuur, en governance. Om te meten hoe het er nu voor staat heeft de AFM twee onderzoeken uitgevoerd. Bij acht OOB-accountantsorganisaties is gemeten welke veranderingen zij hebben doorgevoerd en geborgd om te komen tot een kwaliteitsgerichte cultuur. Daarnaast heeft de AFM bij de Big 4-accountantsorganisaties de kwaliteit van 32 wettelijke controles getoetst.

Tweedeling in resultaten verandertrajecten

Nog geen van de onderzochte OOB-accountantsorganisaties voldoet aan alle verwachtingen om de accountantscontrole duurzaam te verbeteren. Deloitte, PwC en KPMG hebben meer bereikt op het gebied van gedrag en cultuur en governance dan Mazars, BDO, EY, Accon en Baker Tilly Berk. Deze laatste groep blijft nog (ver) achter op de meeste onderzochte onderdelen. Er zijn bij hen bijvoorbeeld onvoldoende resultaten geboekt op het sturen op kwaliteit door het bestuur. Daarnaast schiet het monitoren van de effecten van de ingezette acties te kort. Ook het werken aan een gewenste kwaliteitsgerichte cultuur blijft achter. Verder lopen deze organisaties achter bij het uitvoeren van oorzakenanalyses en het doorslaggevend laten zijn van kwaliteit in het beloningsbeleid van partners. Grant Thornton is niet betrokken in het onderzoek, omdat de AFM heeft geconcludeerd dat zij in opzet van de verbetermaatregelen onvoldoende voortgang had geboekt om onderzoek überhaupt mogelijk te maken.

Kwaliteit onderzochte wettelijke controles Big 4 onvoldoende

Bij de Big 4-accountantsorganisaties is in 19 van 32 onderzochte wettelijke controles geen voldoende en geen geschikte controle-informatie verkregen ter onderbouwing van het oordeel in de controleverklaring. De kwaliteitswaarborgen van de accountantsorganisaties hebben dit niet voorkomen. Wat gaat er bijvoorbeeld niet goed? De effectieve werking van interne beheersingsmaatregelen van de onderneming wordt onvoldoende gecontroleerd. Verder worden detailcontroles en cijferanalyses niet goed uitgevoerd. De aard van de tekortkomingen is vergelijkbaar met de resultaten uit het vorige onderzoek in 2014. De bevindingen komen op hoofdlijnen overeen met de conclusies in het rapport ‘2016 Inspection Findings Survey’ van het International Forum of Independent Audit Regulators (IFIAR), waarin de onderzoeken van nationale toezichthouders op accountantsorganisaties samen komen.

Belangrijke maatschappelijke functie accountants

OOB-accountantsorganisaties voeren de wettelijke controles uit bij Organisaties van Openbaar Belang (OOB). Dit zijn beursgenoteerde bedrijven, banken en verzekeraars. Vanwege hun maatschappelijke impact, worden er strengere eisen gesteld aan OOB-accountantsorganisaties. Met de conclusies en bevindingen uit beide onderzoeken krijgen beleggers en andere belanghebbenden beter inzicht in hoe OOB-accountantsorganisaties zich op het gebied van kwaliteit tot elkaar verhouden.

Gerben Everts, bestuurder van de AFM: ‘Hoewel er stappen zijn gezet, blijft de kwaliteitsbewaking binnen accountantsorganisaties zorgelijk en het doorvoeren van de veranderagenda taai. Het is nu van groot belang dat de leiding van accountantsorganisaties doorzettingsvermogen toont, laat zien dat serieuze verbetering van kwaliteit daadwerkelijk mogelijk is binnen het bestaande businessmodel en de capaciteit hiervoor nu echt wordt vrijgemaakt. De AFM kan op basis van de onderzoeken passende interventies en maatregelen inzetten die per organisatie kunnen verschillen. We zien ook goede controles, wat bewijst dat accountants kwaliteit kunnen leveren. Maar dit moet dan wel de komende periode over de hele linie consistent gebeuren.’

_ 

·