Nederlanders met zware beroepen halen steeds vaker hun pensioen niet. Ze melden zich voortijdig ziek en krijgen een arbeidsongeschiktheidsuitkering om de periode tot hun pensioen te overbruggen. Het pensioenfonds voor de metaal (PMT) meldt een verdubbeling van het aantal nieuwe arbeidsongeschikten sinds de pensioenleeftijd in stappen omhoog gaat van 65 naar 67 jaar. Ook bij het Pensioenfonds Zorg & welzijn worden ouderen steeds vaker (plus 20 procent) arbeidsongeschikt verklaard.
Het UWV meldde in juni al een verrassende stijging van het aantal arbeidsongeschikten, zonder dat de uitkeringsinstantie daar een afdoende verklaring voor had. Vorig jaar kwamen er 40.000 mensen in de arbeidsongeschiktheidsverzekering (WIA) bij, met 12% de sterkste groei sinds het crisisjaar 2010, aldus het UWV. Wie twee jaar achter elkaar ziek is geweest en wordt afgekeurd heeft recht op een WIA-uitkering, 70% van het laatstverdiende loon. Twee jaar ziektewet komt voor rekening van werkgevers of hun verzekering, aan de WIA betalen behalve werkgevers ook werknemers een deel mee. De pensioenopbouw loopt, zeker bij de grote traditionele fondsen premievrij door. Wie in de WW of bijstand komt bouwt geen pensioen meer op.
Volgens het UWV is de kans om arbeidsongeschikt te worden voor 55-plussers ongeveer tien keer zo groot is als voor werknemers onder de 25 jaar. Ouderen krijgen daar dus in toenemende mate mee te maken omdat de pensioenleeftijd sinds 2013 omhoog gaat, tot 67 jaar en 3 maanden in 2021. De gemiddelde leeftijd waarop ouderen met pensioen gaan ligt inmiddels op ruim 64 jaar, tegen 61 jaar in 2006. Toen begon de ontmanteling van regelingen als de vut.‘De pensioenleeftijd stijgt zo snel dat ouderen met een zwaar beroep dat niet kunnen bijhouden’, zegt Jan Berghuis van pensioenfonds PMT. ‘En het einde van de groei van nieuwe arbeidsongeschikten is ook nog lang niet in zicht. We hebben een beperkte regeling om vervroegd te kunnen stoppen met werken. Die wordt steeds minder aantrekkelijk en is in 2020 afgelopen. Dan verwacht ik een explosieve stijging.’
Werkgevers en vakbonden in de metaal proberen via allerlei maatregelen uitval van ouderen te voorkomen. Bijvoorbeeld door ouderen zonder al te veel loonverlies korter te laten werken en ondertussen jonge collega’s te laten opleiden. Toch vindt Berghuis dat zware beroepen eerder met pensioen moeten kunnen. ‘Loodgieters of onderhoudsmedewerkers die vaak al op hun zeventiende begonnen zijn met zwaar werk, houden dat niet vol tot ze bijna 68 of misschien nog wel ouder zijn.’
Juist de afgelopen jaren bleef het aantal arbeidsongeschikten redelijk stabiel en schommelt iets boven de 800 duizend. Deze arbeidsongeschikten zitten in de WIA, de oude WAO, of in de Wajong voor jonggehandicapten. Het zijn er in elk geval een stuk minder dan toen Nederland doorging voor de zieke man van Europa, met bijna 1 miljoen arbeidsongeschikten in de jaren tachtig. De toenmalige WAO werd door werkgevers en vakbonden ook gebruikt als vangnet voor oudere werknemers voor wie geen werk meer was. Als ‘arbeidsongeschikten’ ontsnapten deze doorgaans gezonde ouderen aan een lagere WW-uitkering. Die route is, door strenge keuringen, afgesneden.
Wat opvalt is dat ouderen nu makkelijker in de WW komen en tegen het einde van die uitkering neemt het aantal zieken toe, zegt Pierre Koning, hoogleraar arbeidsmarkt en sociale zekerheid aan de VU in Amsterdam. ‘Is dat omdat de mensen ook echt ziek zijn geworden, of vragen ze een andere uitkering aan? Er wordt weliswaar streng gekeurd, maar dat is iets om in de gaten te houden.’ Het UWV ontkent dat er voor ouderen soepelere keuringsregels zouden gelden.Koning ziet geen reden de verhoging van de AOW-leeftijd weer deels terug te draaien, ‘De stijging van het aantal arbeidsongeschikten past bij een arbeidsmarkt waarop meer mensen aan het werk zijn en tot op hogere leeftijd doorwerken. Daarmee neemt ook het aantal kwetsbare werkenden toe en dus het aantal arbeidsongeschikten.’
Bron: PMT, de Volkskrant
