De Autoriteit Financiële Markten (AFM) heeft een discussion paper opgesteld over de rol van wettelijk verplichte precontractuele informatiedocumenten bij consumentenbescherming. Deze documenten zijn vaak zo technisch en gedetailleerd dat consumenten ze moeilijk kunnen begrijpen. In de paper geeft de financiële waakhond aan dat ook andere instrumenten consumenten kunnen beschermen. Daarvoor is het belangrijk om inzichten in het gedrag van consumenten en markten toe te passen. Europese instellingen kijken bij evaluaties en wetstrajecten ook naar hoe effectief de huidige vereisten van informatiedocumenten zijn.
Informatiedocument om verstandige keuze te maken
Wettelijk verplichte informatiedocumenten zijn documenten die ondernemingen volgens de wet voorafgaand aan het afsluiten van een overeenkomst aan consumenten moeten verstrekken. Het gaat daarbij om essentiële gegevens over bijvoorbeeld de kenmerken, kosten en/of risico’s van financiële producten en diensten.
Informatiedocumenten zijn vaak noodzakelijk en kunnen een disciplinerende werking hebben op aanbieders van producten en diensten. De AFM ziet dat informatiedocumenten door de transparantieverplichtingen kunnen bijdragen aan betere producten en diensten ter bescherming van consumenten. Daarnaast kunnen partijen als adviseurs of vergelijkingssites deze informatiedocumenten gebruiken om consumenten te helpen bij het maken van een verstandige keuze.
Uit onderzoek blijkt volgens de AFM echter dat consumenten zelf informatiedocumenten lang niet altijd lezen of begrijpen. “Oorzaken daarvoor zijn bijvoorbeeld dat ze het document tussen de andere informatie niet opmerken of dat ze het niet op een geschikt moment ontvangen. Als consumenten het document wel lezen, vinden ze het bijvoorbeeld moeilijk om de informatie te begrijpen of toe te passen op hun eigen situatie. De doelen die beleidsmakers nastreven met informatiedocumenten voor consumenten worden daarom lang niet altijd gehaald. Voorbeelden van zulke doelen zijn het bieden van inzicht in de kenmerken van een product of dienst en het maken van een verstandige keuze door de consument.”
Hoge verwachtingen door beleidsmakers
Beleidsmakers hebben hoge verwachtingen van informatiedocumenten. Omdat in Europa steeds meer sprake is van grensoverschrijdende dienstverlening zorgen Europese regels ervoor dat consumenten – ongeacht de lidstaat – bij het oriënteren op en kopen van steeds meer financiële producten en diensten dezelfde informatie ontvangen. De documenten dienen daartoe, aldus de AFM.” De aanname van beleidsmakers dat consumenten informatiedocumenten gebruiken om verstandige keuzes te maken gaat vaak echter niet op. Consumenten laten zich in hun gedrag vaak leiden door andere factoren, zoals aanbevelingen van vrienden of influencers of intuïtie. “
Instrument toepassen wat beste past
Om consumenten optimaal te beschermen adviseert de AFM aan beleidsmakers om zorgvuldig te bepalen welke beleidsinstrumenten passen bij welk doel. “Daarvoor is inzicht nodig in het gedrag van consumenten en de markt. Ondernemingen kunnen gedragsinzichten gebruiken om bijvoorbeeld de keuzeomgeving zodanig in te richten dat die bijdraagt aan verstandige beslissingen of om informatiedocumenten effectiever te maken. De AFM moedigt ondernemingen aan om te meten in welke mate maatregelen hebben bijgedragen aan de doelstellingen om consumenten te beschermen. Dan kunnen ook instrumenten als bijvoorbeeld productgovernance of een provisieverbod bij bepaalde producten of diensten effectiever zijn om het gewenste doel bereiken.”
Informatiedocument moet bruikbaar zijn voor consument
Mocht toch (ook) gekozen worden voor een informatiedocument, dan kun je volgens de AFM inzichten uit de communicatiewetenschappen gebruiken om ze zo bruikbaar mogelijk te maken voor consumenten. In de paper reikt de AFM daarom handvatten aan voor de vormgeving die kunnen helpen om consumenten inzicht te bieden en het maken van een zinvolle vergelijking te bevorderen
Foto AFM
