Volgens schattingen van de SWOV (Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid) zijn vorig jaar 75 tot 140 personen in het verkeer om het leven gekomen bij een ongeval waarbij alcohol in het spel was. Dat komt neer op 12 tot 23% van alle verkeersdoden. Het percentage automobilisten dat te veel heeft gedronken is in 2015 gelijk gebleven ten opzichte van 2013: 1,7%. De belangrijkste risicogroepen wat betreft rijden onder invloed van alcohol zijn jonge mannen en zware drinkers. Hoewel jonge mannen van 18 tot en met 24 jaar in 2009 slechts 4% van het totale aantal rijbewijsbezitters vormden, maakten ze 29% uit van de ernstig gewonde autobestuurders die alcohol hadden gebruikt. Waar gemiddeld het combinatiegebruik van drank en drugs onder bestuurders ongeveer op 0,24% lag, was dit voor de jongere mannen ongeveer drie keer zo hoog. De groep zware drinkers, die met een aandeel van 0,2% in het Nederlandse verkeer relatief klein te noemen is, is verantwoordelijk voor twee derde van alle alcoholongevallen. Ook nam het aandeel zware alcoholovertreders vorig jaar weer licht toe. .
Tussen 1970 en 2015 is het alcoholgebruik in weekendnachten in het Nederlandse verkeer met ongeveer 85% afgenomen. Het aandeel bestuurders onder invloed van alcohol in Nederland daalde jarenlang alleen in de groep relatief lichte drinkers. In 2011 en 2013 leek ook de groep zware overtreders kleiner te worden. De daling in de afgelopen veertig jaar is voornamelijk het gevolg van de invoering van de alcohollimiet (van 0,5 g/l) in 1974 en de toename van het toezicht (komst elektronische ademtesters ademanalyse voor bewijsdoeleinden). Daarnaast zijn vanaf 1999 de regionale verkeershandhavingsteams ingevoerd en is in 2001 – in navolging van België – de publiekscampagne ‘Bob’ gelanceerd. Ten slotte is per 1 januari 2006 de alcohollimiet voor beginnende bestuurders verlaagd naar 0,2 g/l en is per 1 december 2011 het alcoholslotprogramma (ASP) ingevoerd als maatregel tegen zware alcoholovertreders, dat overigens inmiddels niet meer mag worden opgelegd.
Maatregelen
In het rapport wordt een aantal mogelijke maatregelen genoemd om het aantal verkeersdoden door alcohol (verder) terug te dringen en tevens van commentaar voorzien:
Verlaging wettelijke alcohollimiet: Een algemene verlaging van de wettelijke limiet kan een negatief effect hebben op het aantal alcoholongevallen als dit niet gepaard zou gaan met een verhoging van de politie-inzet. Dit komt doordat de feitelijke pakkans voor de groep zware drinkers af zou nemen, wanneer de politie met dezelfde capaciteit meer overtreders te verwerken zou krijgen.
Voorlichting en educatie. Campagnes worden bijna altijd in combinatie met andere maatregelen uitgevoerd. Om deze reden is een directe invloed van campagnes op het rij- en drinkgedrag niet aan te tonen. Maar campagnes kunnen wel bijdragen aan het behoud van gewenst gedrag dat min of meer onder dwang tot stand is gebracht.
Handhaving Het handhaven van wettelijke maatregelen is van groot belang voor zowel de duur als de grootte van de effecten. Verschillende onderzoeken wijzen erop dat handhaving effectiever is wanneer het ondersteund wordt door publiciteit, dat rond geïntensiveerd toezicht zorgt voor een hogere subjectieve pakkans en tot een snellere afname van het aantal overtreders. Er moet rekening mee gehouden worden dat de locaties van alcoholcontroles tegenwoordig snel bekend worden via bijvoorbeeld sociale media. Door een gedeelte van de controles mobiel in te richten kan hier op ingespeeld worden. Zichtbare controles blijven echter ook noodzakelijk om het generaal preventief effect van alcoholcontroles in stand te houden.
Strafverzwaring. Het is onzeker of een verzwaring van de sancties tot een substantiële daling van het rijden onder invloed zou leiden. De zwaarte van de straffen voor rijden onder invloed lijkt namelijk minder invloed op de overtreding te hebben dan de pakkans.
Educatieve Maatregel Alcohol en verkeer (EMA. Een driedaagse cursus, die wordt opgelegd bij relatief hoge alcoholgehaltes en bij herhaald rijden onder invloed. De onder- en bovengrenzen voor deelname aan de EMA zijn regelmatig gewijzigd, mede door de invoering en stopzetting van het alcoholslotprogramma. Bij een onderzoek naar de effectiviteit van de EMA kon bij de cursisten wel een toegenomen kennis over rijden onder invloed worden vastgesteld, maar geen effect op recidive.
Alcoholslot of ontzegging van de rijbevoegdheid. Geen optie meer na bepaling Raad van State dat het CBR definitief geen alcoholslot meer mag opleggen. Na overleg met de minister van Infrastructuur en Milieu heeft de minister van Justitie in februari 2016 aangekondigd dat hij het ASP niet zal laten opnemen in het strafrecht. Hiermee lijkt het ASP in Nederland definitief ten einde te komen.
Brede aanpak alcoholmisbruik jongeren. Voorkeur voor brede, maatschappelijke aanpak, waarvan alcohol in het verkeer deel uitmaakt. Bijvoorbeeld door aansluiting te zoeken bij initiatieven met een volksgezondheidsperspectief, gericht op matiging van alcoholgebruik, en op bewustzijnscampagnes die wijzen op de gevaren van alcohol. De onderzoekers zien vooral ook fietsers als doelgroep, aangezien het alcoholgebruik onder fietsers in de praktijk nog gedoogd wordt.
swovswSWOVHet aandeel bestuurders onder invloed van alcohol in weekendnachten is in de periode 2002-2015 gedaald van 4,0% naar 1,7%. De daling heeft zich lange tijd alleen voorgedaan in de groep relatief lichte alcoholovertreders, maar in 2011 en 2013 daalde het alcoholgebruik ook onder de zware alcoholovertreders. In 2015 is het aandeel zware alcoholovertreders weer licht gestegen. Uit vervolgonderzoek moet blijken of deze stijging op toeval berust of niet, concluderen de onderzoekers.
De factsheet van het SWOV is te downloaden via http://swov.nl/rapport/Factsheets/NL/Factsheet_Alcohol.pdf; het complete rapport via https://www.swov.nl/rapport/R-2014-32.pdf
