Een Amerikaanse criminaliteitsonderzoeker noemde recent het gebruik van social media binnen een opsporingsonderzoek ‘vandaag de dag de belangrijkste recherchetool na DNA’. Wat graag had ik in mijn vorig beroepsleven als rechercheur van Politie graag de beschikking gehad over twitter als hulpmiddel bij mijn recherchewerk, zegt Wilfred van Roij, directeur van Digitale Opsporing bv, dat als onderdeel van Com-Connect beschikt over een eigen digitaal forensisch onderzoeksbureau en particulier recherchebureau, in onderstaande blog.
“De wereldwijde samenleving is steeds verder aan het digitaliseren. Steeds meer personen zijn actief op het internet en maken gebruik van social media. Het wordt dus ook steeds makkelijker om een ‘online’ profiel van iemand samen te stellen. Veel van deze informatie is te vinden in openbare bronnen. Social media biedt een schat aan informatie, zonder al te veel juridische obstakels om deze te verkrijgen. Iedereen kan online onderzoek doen naar foto’s van personen met wellicht gestolen goederen, men kan zoeken op YouTube naar allerlei soorten overtredingen of gedragingen. Het zoeken naar de sociale leefomgeving van iemand en deze in kaart brengen behoort dan ook tot de mogelijkheden.
Het daadwerkelijke onderzoeken of opsporen door middel van internet en dus ook binnen sociale media is wel meer dan sec een naam door Google halen. Het zoeken naar bruikbare gegevens in openbare bronnen op het internet en deze ook kundig verifiëren (met bronverificatie) is een vak dat kennis en training vergt. Deze kennis kan aangeleerd worden en vereist ook heel veel uren praktijkwerk.
Trend: Twitter, Instagram en Facebook Updates
Social media wordt steeds vaker gebruikt voor feitenonderzoek en het verzamelen van bewijzen. Berichten op Facebook of tweets op Twitter worden gebruikt om uit te vinden waar mensen zijn en aan welke activiteiten ze deelnemen. Het laatste jaar zien we een verschuiving binnen het onderzoek op social media. Waren in het verleden de traditionele (Nederlandse) netwerken als Hyves (opgeheven), Netlog en Partyflock een bron van informatie, de laatste jaren zien we een duidelijke verschuiving naar de ‘snellere’ social media zoals Twitter, Instagram, Snapchat, Pinterest en Facebook. Het 24/7 volgen van personen en/of gedragingen op deze media geven een veel nauwkeuriger en informatief beeld van het te onderzoeken subject en zijn omgeving.
Dit ‘web 3.0 onderzoek’ beperkt zich daarnaast niet meer tot het subject alleen. Juist door het in kaart brengen van de digitale sociale leefomgeving van het gekozen subject kan men informatie vinden die het subject zelf vermoedelijk nooit prijs zou geven.
(Online) observatie en privacy
Bij een recent door ons verricht onderzoek naar fraude van een persoon was de oude arbeidsintensieve onderzoekstool van observatie dan ook helemaal niet noodzakelijk. Het online volgen van de sociale omgeving van de te onderzoeken persoon gaf genoeg aanwijzingen van bijklussen, familie-uitstapjes en frequent casinobezoek. Aan de hand van deze bevindingen werd gekozen voor korte en veel minder kostbare observatiemomenten om verder bewijs fysiek vast te leggen.
Uit de vele recente berichten over spionage door overheden blijkt duidelijk dat rechercheurs en andere medewerkers van de overheid in Amerika, China en Rusland maar ook andere landen undercover op weg zijn op de digitale snelweg. In de VS blijkt deze manier van zoeken al onderdeel van het standaard repertoire te zijn, zo valt te lezen in een intern rapport van de FBI. Deze informatie kwam (online) boven water na een klacht van Electronic Frontier Foundation, een burgerrechtenorganisatie. Volgens het rapport blijken ambtenaren goed te weten hoe ze op internet informatie over verdachten kunnen verkrijgen: namelijk door het aanmaken van fake accounts en fake emailadressen. Volgens de FBI is er weinig aan de hand en beschrijft het document niet meer dan een strategie.
Ook bij wat je doet op internet heb je in Nederland recht op de bescherming van je persoonlijke levenssfeer. Er bestaat in Nederland geen algemene wet voor privacy maar er zijn diverse wetten die elk een bepaald aspect van de privacy in Nederland regelen. De belangrijkste betreft de Wet Bescherming Persoonsgegevens. Persoonsgegevens zijn alle (online) gegevens die herleidbaar zijn tot een bepaald individu. De jurisprudentie in Nederland is nogal onduidelijk over de fase waarin gewoon onderzoek in openbare bronnen eindigt en wanneer er sprake is van een informatieplicht zoals genoemd in artikel 33 (privacy gedragscode voor particuliere onderzoeksbureaus). In de hierboven beschreven casus van fraude is de betrokken persoon schriftelijk geïnformeerd over het online digitaal onderzoek dat naar hem is verricht.
Zoeken naar en monitoren van berichten binnen Twitter
Zoals beschreven wordt een dienst zoals Twitter, maar ook Facebook updates, steeds belangrijker als onderzoekstool. Wereldwijd heeft Twitter in totaal meer dan 1 miljard gebruikers. Maandelijks zijn er meer dan 250 miljoen gebruikers actief. Samen versturen ze meer dan 500 miljoen berichten per dag! Met dergelijk cijfers is het niet moeilijk voor te stellen dat het terugzoeken in oude tweets moeilijk, zeer tijdrovend en vaak zelfs onmogelijk is. Het is daarom van groot belang om bij grote onderzoeken of calamiteiten (denk bijv. aan brand) direct te beginnen met een online live-onderzoek naar en het monitoren van relevante twitterberichten. Wat graag had ik in mijn vorig beroepsleven als Rechercheur van Politie de beschikking gehad over twitter als recherchetool.
Of zoals een cursist van onze opleiding Internet Rechercheren recent tegen mij zei: ‘Hoe zou de wereld in 2001 kennis hebben genomen van 9/11 indien we Twitter hadden gekend?’.
