We leven steeds meer in een digitale wereld, maar er ontstaat ook een geheel nieuwe maakindustrie. 3d en 4d printen is eenvoudig, goedkoop en levert maatwerk. Met een digitaal ontwerp, een printer en grondstoffen kan iedereen producent worden. Daarmee worden veel schakels in de supply chain overbodig. 3d printen bestaat al 35 jaar, maar komt nu in een stroomversnelling en wordt steeds toegankelijker. Er rollen al auto’s uit de 3d printer en NASA heeft voor astronauten een heuse voedselprinter ontwikkeld. In het VUmc in Amsterdam wordt gewerkt aan een 4d geprint kunstoog voor kinderen dat zal meegroeien, waardoor minder operaties noodzakelijk zijn. Het casco van een kantoorgebouw in Dubai werd in 17 dagen geprint voor US $ 140.000.
De wereldwijde omzet in 3d printing zal dit jaar volgens Mc Kinsey op zes miljard euro uitkomen en in 2025 toegroeien naar 250 miljard euro. In Nederland blijven we een beetje achter, want in een recente whitepaper van ABNAMRO/Berenschot wordt dit geschat op 120 miljoen euro. Onderzoek wijst echter wel uit dat meer dan de helft van de bestaande bedrijven, met name in de sectoren industrie, handel en logistiek, nadenken of experimenteren met de 3d print technologie. En dat is niet zo vreemd want gebleken is dat bij de producten die 3d geprint worden, een kostenbesparing wordt bereikt oplopend tot 80%. Deze eenvoudige methode van produceren brengt helaas ook ongewenste effecten met zich mee. In de praktijk zien we al een groei van de namaakproductie en de productie van vuurwapens en onveilige medicijnen.
Bewustwording en preventie
Veel van de nieuwe 3d print producenten zijn zich niet (voldoende) bewust van de regels en risico’s bij het ontwerpen en printen van 3d producten. Dus hierbij drie belangrijke aandachtspunten en tips:
- Productaansprakelijkheid
Conform de EG-richtlijn 85/374 is een (3d) producent risico-aansprakelijk voor schade aan derden veroorzaakt door een gebrekkig product. Dit vereist dat er een kwaliteits- en controlesysteem in het productieproces moet worden geïmplementeerd. Zeker omdat het hier gaat om een nieuwe techniek, waar nog kinderziektes en ontwikkelingsrisico’s aan kleven. In het verlengde hiervan verdient het onderwerp product-recall serieuze aandacht. Zorg voor een deugdelijke administratie waarin wordt vastgelegd waar grondstoffen vandaan komen en aan wie de 3d producten zijn geleverd. Een recall-plan is een goede leidraad en hulpmiddel hoe te handelen bij een mogelijk recall incident.
- Arbeidsomstandigheden
Conform de Arbowet dient ook de 3d producent een arbobeleid te hebben, waarbij de veiligheid en gezondheid van medewerkers voorop staat. Onderzoek wijst uit dat bij het printen van bijvoorbeeld plastic, er schadelijke nanodeeltjes en dampen en een mondkapje kunnen vrijkomen. Dus deze printers dienen zich in een goed geventileerde ruimte te bevinden is een simpel en goedkoop preventiemiddel. De opslag en verwerking van materialen en grondstoffen dient onder de juiste omstandigheden plaats te vinden. Dit voorkomt onnodige milieu- en gezondheidsschade.
- Intellectueel eigendom
Wie is eigenaar van het 3d ontwerp? De ontwerper, de 3d producent of de leverancier van de 3d printer? Leg dit van tevoren duidelijk contractueel met partners vast. Zorg ervoor dat het ontwerp geen inbreuk zou kunnen zijn op een bestaand patent. Als het telefoonhoesje teveel lijkt op een beschermd Apple product, kan een claim van een Amerikaanse advocaat zo maar in de bus vallen. Anderzijds is het aan te raden om het eigen unieke 3d ontwerp zelf te patenteren, zeker als dit een succes blijkt te zijn.
De 3d printverzekering
Als sluitstuk zou een 3d printverzekering kunnen worden geïntroduceerd voor ondernemingen die zich voornamelijk met 3d print activiteiten bezighouden. Het concept bestaat uit de volgende rubrieken:
Aansprakelijkheid: Deze rubriek omvat de algemene aansprakelijkheid, productaansprakelijkheid en werkgeversaansprakelijkheid. Dekking zowel voor zaak- en letselschade aan derden, alsmede verweerkosten.
Product-recall: Deze rubriek voorziet in een dekking voor eigen en derden schade en kosten, die verband houden met het terughalen of het verwijderen van een gebrekkig c.q. gevaarlijk 3d product uit de markt.
Ontwerpaansprakelijkheid: Deze rubriek dekt de financiële schade aan derden als gevolg van een fout in het digitale 3d ontwerp. Het zou natuurlijk mooi zijn als hieraan minimaal de verweerkosten kunnen worden toegevoegd met betrekking tot intellectueel eigendom geschillen.
Bestaande ondernemingen die nog niet produceren en/of ontwerpen, maar dat met de 3d printtechnologie wel (gaan) doen verdienen ook aandacht. Met name zal de brand- en aansprakelijkheidsverzekering, inclusief de preventiemaatregelen daarop moeten worden aangepast. Dit geldt ook voor particulieren die thuis commercieel aan de slag gaan met 3d printing. Kortom, voldoende kansen voor adviseurs en verzekeraars om de bewustwording en bescherming van 3d print ondernemingen en particulieren op de agenda te zetten. Wie voelt zich gemotiveerd om deze 3d handschoen op te pakken?
Door Peter Hartman, Risico & Innovatie adviseur: www.riskfitinnovation.nl
